Tekst Nathalie Jaarsma & Aira IJsenbrand
Foto Kim van der Sluis
In 'Achter beleid' nemen we door middel van korte interviews een kijkje achter de schermen bij de totstandkoming van het Nederlands internationaal cyberbeleid.
In eerdere artikelen hebben we o.a. gesproken met cyberjurist Wieteke Theeuwen en cyberdiplomaat Jan-Hein Chrisstoffels.
In dit interview gaan we in gesprek met de ambassadeur voor Cyber- en Veiligheidsbeleid Nathalie Jaarsma. Twee weken geleden zat zij namens Nederland in de onderhandelingen binnen de Open Ended Working Group (OEWG): één van de twee fora binnen de Verenigde Naties (VN) waar er over regels in cyberspace wordt onderhandeld. Het andere forum waarin onderhandeld wordt over de regels en normen in cyberspace is de Group of Governmental Experts (GGE).
Leestijd: 3 minuten
Wat is cyberdiplomatie en waarom is het belangrijk?
Diplomatie gaat om de relaties tussen staten en in het bijzonder hoe het gedrag van andere staten te beïnvloeden. Cyberdiplomatie gaat specifiek over het beïnvloeden van het gedrag van staten in cyberspace. Dat is belangrijk omdat cyberaanvallen door staten toenemen met gevolgen voor veiligheid, stabiliteit en het vertrouwen in digitale tools. Het eigendom en gebruik van het internet ligt voor het leeuwendeel buiten de overheid; samenwerking met de andere betrokkenen is daarom cruciaal.
Waar zet de Nederlandse cyberdiplomatie op in?
Nederland vindt het erg belangrijk dat landen zich aan de regels houden, ook in cyberspace, en dat zij hier met elkaar over spreken in multilaterale fora, zoals de Verenigde Naties. Maar wat als er nog geen wereldwijd geaccepteerde regels zijn, zoals in cyberspace? Dan moet je die maken. Dat is de eerste pijler van cyberdiplomatie: het ontwikkelen van duidelijke regels en normen voor statelijk gedrag in cyberspace.
Als staten zich niet aan die afspraken houden, heb je mechanismen nodig om het foute gedrag te ontmoedigen. Daarmee kom ik bij de tweede pijler van cyberdiplomatie: diplomatieke respons. We maken hierbij gebruik van de ‘diplomatieke toolbox’ variërend van aanspreken op gedrag tot sancties. De beste ontmoediging is natuurlijk het goed beschermen van systemen, maar daar gaan andere partijen dan het Ministerie van Buitenlandse Zaken over.
Via het internet is de hele wereld met elkaar verbonden en de zwakste schakel bepaalt in zekere zin de veiligheid van iedereen. Daarom is capaciteitsopbouw van andere landen de derde pijler van het Nederlandse cyberbeleid.
Tot slot is cyberdiplomatie actief op desinformatie: het tegengaan van heimelijke beïnvloeding van denken en gedrag via de cyberband.
Waarom zijn de cyberonderhandelingen binnen de VN van belang? Wat is het belang van bijvoorbeeld de Open-Ended Working Group binnen de VN (OEWG)?
Van de VN zijn alle landen lid. Dus er is geen betere plek dan in de VN om wereldwijde afspraken te maken over de regels waar staten zich in cyberspace aan moeten houden. Dat alle landen in de VN meepraten, maakt het ook meteen lastig; consensus in een klein groepje gelijkgestemden is makkelijker te bereiken dan met 193 landen. Dat vraagt geven en nemen en bovenal politieke bereidheid om er samen uit te komen.
Daarom ben ik tevreden dat de OEWG medio maart succesvol werd afgerond met een consensusrapport. Voor het eerst in de geschiedenis hebben alle landen mee kunnen praten over dit onderwerp en een akkoord bereikt. Zij (her)bevestigden dat internationaal recht geldt in cyberspace en accepteren de gedragsnormen die door de Group of Governmental Experts in 2011, 2013 en 2015 zijn geformuleerd.
Wat is de rol van Nederland binnen deze cyberonderhandelingen in de Open Ended Working Group (OEWG) ?
Nederland was actief en resultaatgericht. We hebben een aantal normen uitgewerkt waardoor bijvoorbeeld de bescherming van de continuïteit en integriteit van het internet, oftewel de publieke kern van het internet, als norm is omarmd. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) pleitte daar al voor in 2015. We hebben ons hard gemaakt voor internationaal recht en zo is vreedzame geschillenbeslechting tussen staten in het eindrapport gekomen. De principes voor capaciteitsopbouw die het Global Forum on Cyber Expertise in Den Haag heeft ontwikkeld zijn grotendeels overgenomen. Onze rode lijn was dat de afspraken die al eerder gemaakt waren door de Group of Governmental Experts (GGE) geen geweld aan gedaan mochten worden en dat is met de herbevestiging van GGE-rapporten niet overschreden. Deze concrete resultaten zijn alleen mogelijk met een delegatie met goede relaties en degelijke expertise. Ik ben waanzinnig trots op ons team en de geleverde prestaties.
Hoe nu verder?
Het OEWG-rapport is belangrijk voor de diplomatieke respons op slecht statelijk gedrag. Er is een meetlat afgesproken waarlangs gedrag gelegd kan worden. In de VN zullen twee nieuwe processen starten: 1. een nieuwe OEWG, welke voortijdig geïnitieerd werd door Rusland 2. en een Programme of Action, die zich zal richten op de implementatie van het normatieve kader. Hoe die twee zich tot elkaar gaan verhouden is nog niet duidelijk. Voor Nederland staat voorop dat de internationale gemeenschap prioriteit geeft aan implementatie. De uitdaging is om de op consensus gerichte dynamiek te continueren in de nog lopende GGE-onderhandelingen en toekomstige processen.
Op de hoogte blijven? Volg Nathalie Jaarsma op Twitter (@NJaarsma)
