Tekst Martijn Delaere
Foto Marco Slot

Steeds meer kinderen worden naar het buitenland ontvoerd. Hoe kunnen rechters signalen herkennen om dat te voorkomen? SSR heeft daarvoor samen met het Centrum Internationale Kinderontvoering de e-learning module 'Omgang en ouderproblematiek met internationale componenten' ontwikkeld.

Dat hadden ze bij het Centrum Internationale Kinderontvoering (Centrum IKO) nog nooit meegemaakt: een rechter die stage wil lopen. Maar rechter in opleiding Arco Siemons (58) ziet het helemaal zitten en vindt het als groentje in het familierecht ook echt nodig. "Zó verstandig", zegt juridisch adviseur Janine Chander (27) van het Centrum IKO. “Je maakt bij ons dingen mee en je ervaart dingen die je niet in de rechtszaal meemaakt. Als rechter zie je een deel van een zaak, bij ons zie je de vele aspecten van een zaak.” “Waardoor ik kinderontvoeringszaken anders ben gaan bekijken. Ik hoop dat ik daardoor ook een betere rechter ben geworden”, vult familierechter Siemons aan.

Wegen van ontvoeringsrisico

Arco Siemons wordt in 2020, na een carrière van 31 jaar in de advocatuur, rechter bij het team familie in Rotterdam. “Ik had helemaal geen familierechtachtergrond. Bij zaken over omgangsregelingen liep ik tegen de angst bij ouders voor ontvoering van een kind of kinderen aan. Hoe moet je dat risico als rechter nou wegen? Waar kijk je naar? Ik had geen idee. Ik moest een stage doen en koos daarom heel bewust voor kinderontvoeringen”, zegt Siemons. En dan kom je al snel uit bij het Centrum IKO in Hilversum, want zij zijn hét juridisch expertisecentrum op het gebied van (het voorkomen van) internationale kinderontvoering. Het Centrum IKO wordt door het ministerie van Justitie en Veiligheid gefinancierd, directeur is voormalig CDA-Kamerlid Coşkun Çörüz.

Wereld achter de problemen 

En zo wordt Arco Siemons dus de eerste rechter in opleiding die bij het Centrum IKO stage loopt. “En daar zie je de wereld achter de problemen die je in de rechtszaal niet ziet. Daar zie je twee mensen die op z’n zachtst gezegd niet op hun best zijn. Ze zijn gespannen en zitten midden in het conflict.” Bij het Centrum IKO ziet Siemons meer van de (alledaagse) wereld van de mensen die in de rechtszaal voor hem zitten en hoort de verhalen die de rechtszaal nooit bereiken. “Wat ik in de rechtszaal zag, kon ik daardoor in een breder perspectief plaatsen. Dat perspectief had ik niet gekregen als ik niet buiten die rechtszaal mijn licht had opgestoken.”

Arco Siemons en Janine Chander

Signalen zetten je op een spoor, maar het is geen glazen bol.

Signalen herkennen

En juist dát perspectief staat centraal in de e-learning module 'Gezag, omgang en ouderproblematiek met internationale componenten', die SSR en het Centrum IKO hebben ontwikkeld. De module is voor rechters die zich bezighouden met gezags- of omgangszaken en is vanaf september beschikbaar. Doel is dat rechters signalen herkennen om kinderontvoering te voorkomen. Rechter Siemons waarschuwt wel: “Die signalen zetten je op een spoor, maar het is geen glazen bol. Ook als je denkt dat je de signalen goed hebt gelezen, kun je een beslissing nemen die verkeerd uitpakt. Maar je moet íets, en dan is het fijn om wat bagage te hebben waarmee je een afweging kunt maken, anders dan je eigen boerenverstand.”

Wat het ingewikkeld maakt, is dat mensen de ontvoering van een kind vaak geen ontvoering vinden.

De typische kinderontvoerder

Janine Chander van het Centrum IKO licht een tipje van de sluier over die signalen op: “Hoe is een ouder geworteld? Heeft hij een koophuis of een huurhuis? Is iemand een ZZP’er of heeft hij een arbeidsovereenkomst. Heeft hij een sociaal netwerk? Ik zeg hij, maar in zeventig procent van de gevallen van internationale kinderontvoeringen is de ontvoerder een zij. En echt niet alleen vrouwen met een niet-westerse achtergrond.” Siemons: “Mijn beeld van de typische kinderontvoerder was de niet-deugende buitenlandse vader die zijn kind door zware jongens naar een ver land laat meenemen.” Chander: “Die ontvoeringszaken halen het nieuws, maar de meeste kinderen verdwijnen naar Europese landen. We schatten bijna dagelijks.” Wat het ingewikkeld maakt, is dat mensen de ontvoering van een kind vaak geen ontvoering vinden. Rechter Siemons: “Een moeder komt met kinderen naar Nederland omdat vader hier woont. Het huwelijk loopt op de klippen en moeder wil terug met de kinderen. Helemaal geen gekke gedachte, alleen: het mag niet als de vader dat niet wil.”

E-learning module voor familierechters

We spreken Janine Chander en Arco Siemons in het Utrechtse Beatrixgebouw omdat ze daar een introductiefilmpje opnemen voor de e-learning module over kinderontvoeringen. “Heel leuk om te doen”, zegt Chander. “Ook omdat het ons zo na aan het hart ligt”, vult Siemons aan. “We hopen hiermee familierechters over het gehele land te bereiken’’, zegt Chander. Over de vraag of een cursus op locatie meerwaarde zou hebben, twijfelt het tweetal een beetje. Siemons: “Het is een menselijk en actueel onderwerp. Voordeel van contactonderwijs op locatie, maar ook online, is natuurlijk dat je ideeën kunt uitwisselen. Aan de andere kant krijg je bij e-learning een hoop praktische informatie aangeboden, die je als rechter meteen kunt toepassen.” Chander: “En waardoor meteen je zaak door een andere bril kunt bekijken.”

E-learning module vanaf september

De e-learning module 'Gezag, omgang en ouderproblematiek met internationale componenten' heeft als doel om de rechter gevoelig(er) te maken voor signalen van kinderontvoering bij bijvoorbeeld omgangszaken en zo bij te dragen aan de preventie van een mogelijke kinderontvoering. Naar verwachting is de module gereed in september 2022.