Persoon en professional zijn twee kanten van één medaille

Ken jezelf en ontmoet de ander – daar draait de  leergang Professionele vaardigheden en persoonlijke ontwikkeling om. De Gelderse rechter Jeroen Lucassen en de Groningse psycholoog Margreet Smilde maken deel uit van het docententeam en voeren ervaren rechters en raadsheren mee van de rede naar het gevoel.

Psycholoog Margreet Smilde: “Een zitting heeft iets theatraals. Je komt de zaal binnen en dan zitten daar mensen in toga op een verhoging. Ik zou het geen theater willen noemen, maar mensen spelen er wél een rol. Wij helpen rechters en raadsheren in de leergang Professionele vaardigheden en persoonlijke ontwikkeling aandacht te geven aan de mens die zij zijn, achter die rol. De rechter moet leren om  de ontmoeting met zichzelf en de rechtzoekende, of de verdachte niet uit de weg te gaan. Rechter Jeroen Lucassen: “Oprechte aandacht geven en iemands behoefte goed zien en kunnen verwoorden is geen theater, maar een combinatie van drama en oprecht contact.”

Die toga op zich is nuttig,  maar uiteindelijk gaat het om de mens erin.

De mens achter de toga

Smilde: “De leergang bestrijkt alle rechtsgebieden en dat is echt uniek. Hij loopt als een trein en de vijfde uitvoering is in de maak. Gedurende een lange tijd, vijf keer twee aaneengesloten dagen met overnachting, staan rechters en raadsheren met elkaar stil bij wezenlijke vragen als: waarom doe ik het zoals ik het doe, waar komt dat vandaan,  belemmert dat mij en kan ik mijzelf bevrijden van mijn overtuigingen?” Lucassen: “De leergang draait om de mens achter de toga. Als je daar als toga zit, zul je nooit echt contact hebben. Die toga op zich is nuttig maar uiteindelijk gaat het om de mens erin.” Smilde: “De leergang Professionele vaardigheden en persoonlijke ontwikkeling gaat ook over de echte ontmoeting. Persoon en professional zijn twee kanten van één medaille. Als je deze leergang wilt volgen, moet je als rechter bereid zijn om die medaille van beide kanten te bekijken. ”

Niet oordelen

Lucassen: “Als we denken aan een rechter dan denken we toch vaak aan iemand die oordeelt. In deze leergang willen we overbrengen om niet te oordelen. Je doet je werk als rechter wel, je kunt iemand levenslang geven of een dwangsom opleggen, maar dat kun je óók vanuit verbinding doen.

Je ziet in een groep altijd rechters die van verder moeten komen dan anderen. Het is ook best griezelig om je als mens te openen. Daarom is een vertrouwde omgeving erg belangrijk bij deze leergang. Je moet iets in jezelf overwinnen om nieuwe technieken effectief toe te passen. Als je de leergang hebt doorlopen, is er hopelijk een proces op gang gekomen waarbij je je wilt blijven ontwikkelen als persoon én als rechter. De niet oordelende rechter.

Met een veroordelende houding krijg je mensen niet in beweging.

Bereidheid om te onderzoeken

Lucassen: “Zoals gezegd, is deze leergang voor allerlei ’soorten’ rechters. Het is wel zo dat je de meeste technieken één op één kunt toepassen in een civiele setting. Twee partijen moeten het eens zien te worden óf er moet een knoop worden doorgehakt. Het leuke  is dat de strafrechters, die aan de eerste editie van de leergang hebben meegedaan, ons vertelden dat ook zij prima met die technieken uit de voeten kunnen. Het  gaat er immers om dat je nieuwsgierig moet zijn en bereid moet zijn om te onderzoeken, voordat je uiteindelijk oordeelt. Er kan best een straf passen bij iemands gedrag, maar dat gedrag kan logisch zijn. Dat is het drama van een mensenleven.” Smilde: “Zie de mens en ken zijn nood, staat ergens geschreven. Het is nooit wat het lijkt en je weet niet wat er zich in een leven heeft afgespeeld. Je weet niet wat er vanbinnen gebeurt.  Mensen zijn ergens emotioneel tegenaan gelopen en er met het verstand niet meer uitgekomen ­– met een echtgenoot, een buurman of een zakenpartner. Daar moet je als rechter respectvol mee omgaan.”

Belangstelling tonen

Lucassen: “Je doet als rechter heus wel je werk en je doet ‘gewoon’ een uitspraak, maar je moet wél proberen om die uitspraak gedragen te laten zijn. En dat er rust komt. Je kunt als rechter niet toveren, maar er is wel een marge waarin de rechter veel kan betekenen door belangstelling te tonen. In de leergang hebben we voor ogen dat je als rechter mensen vanuit de aansluiting in beweging krijgt. Met een veroordelende houding krijg je mensen niet in beweging. Met contact bereik je meer. Je ziet bij de rechters in deze leergang juist ook het verlangen om vanuit de verbinding te werken.” Smilde: “De rechters die inschrijven op deze leergang hebben veel ervaring en hebben al heel wat cursussen gevolgd. Nu hebben ze de kans om misschien wel voor het eerst stil te staan bij de grote vragen: waarom doe ik wat ik doe en kan ik iets nieuws leren?”