Metaal

Problematiek en doelen

De metaalsector kent een breed scala aan risico's op het gebied van arbeidsomstandigheden (gezond en veilig werk) en arbeidsvoorwaarden (eerlijk werk). De Inspectie SZW startte in 2016 met een nieuw inspectieprogramma waarin - samen met diverse stakeholders zoals sociale partners, kennisinstituten en bedrijven zelf - wordt ingezet op de volgende risico’s:

• Toespitsing van de inspecties op bedrijven met een relatief grote flexibele schil van werkenden. Dit kunnen uitzendkrachten zijn of jongeren met een leerwerkbaan of andere tijdelijke arbeidskrachten. Gebleken is dat bij deze arbeidskrachten meerdere arbeidsrisico’s samenkomen die elkaar in negatieve zin versterken.
• Blijvende inzet op het terugdringen van het aantal ongevallen.
• Oneerlijke verdringing van werk in de scheepsbouw en aan de scheepsbouw gerelateerde sectoren.

Binnen dit metaalprogramma ligt een specifiek accent op de aanpak van onveilige en ongezonde leer/werksituaties voor jongeren die in opleiding zijn voor een metaalberoep.

Een belangrijke doelstelling in de metaalsector is dat bij herinspecties tenminste 75% van de bedrijven een structureel goede naleving op de belangrijkste risico’s laat zien. Dit betreft: machineveiligheid, veilig en gezond werken met arbeidsmiddelen en beheersing van blootstelling aan gevaarlijke stoffen, met name lasrook. De Inspectie SZW zet in op aantoonbaar effectieve maatregelen die beklijven en deel uitmaken van de reguliere bedrijfsvoering van de onderneming.

Aanpak

De Inspectie past een combinatie toe van inspecties en herinspecties bij risicovolle bedrijven. Verder voert zij in samenwerking met ketenpartners gecoördineerde gezamenlijke controles uit, verricht zij evaluatieonderzoek, wordt er aan naleving- en doelgroepgerichte (publieks-) communicatie gedaan en worden er met de branche afspraken gemaakt om de zelfwerkzaamheid van bedrijven te vergroten.

Resultaten en effecten

Ongevallendaling

In totaal zijn er in 2016 271 meldingsplichtige ongevallen met slachtoffers gemeld in de metaalsector. Dit zijn in absolute zin 19 meldingen minder dan in 2015. Deze daling sluit aan bij de in het afgelopen jaar door de Inspectie gesignaleerde trend in de sector, zoals gepubliceerd in de digitale infographic Metaal: resultaten 2009 - 2015. Deze infographic geeft zicht op de ontwikkeling van ongevallen en overige inspectieresultaten in de metaalsector tussen 2009 en 2015 en gaat verder in op de situatie in subsectoren in de sector.

Inspecties

In 2016 realiseerden de Inspectie SZW bijna 800 inspecties in deze sector. In metaalbedrijven met een relatief grote flexibele schil vonden 574 inspecties plaats. Bij 459 bedrijven (81%) werden overtredingen geconstateerd en is handhavend opgetreden. Het ging hierbij vooral om machineveiligheid en onveilig werken met uiteenlopende arbeidsmiddelen en om het treffen van onvoldoende maatregelen om blootstelling aan gevaarlijke stoffen - waaronder lasrook - tegen te gaan.

Herinspecties

Een belangrijke doelstelling in de metaalsector is - zoals gezegd - dat bij herinspecties tenminste 75% van de bedrijven een goede naleving laat zien. In 2016 hebben deze herinspecties tot duidelijk betere resultaten geleid dan verwacht: geen 25% maar 19% van de opnieuw geïnspecteerde bedrijven maakte nu nog een of meerdere overtredingen.

De interventiemix, die bestaat uit onder andere inspectie-interventies in combinatie met doorverwijzing naar en ondersteuning vanuit 5xbeter (het arbeidsomstandighedenprogramma van sociale partners in de metaal), weet veelal het verschil te maken in de bedrijven.

In de metaalsector zijn in 2016 uit de 48 inspecties 2 bedrijven naar voren gekomen die de Inspectie aanmerkt als niet-nalevers. Deze bedrijven worden opnieuw bezocht en geconfronteerd met forse boetes wanneer zij de noodzakelijke maatregelen niet treffen.

Scheepsbouw, binnenvaart en samenwerking ketenpartners

Scheepsgerelateerde werkzaamheden (scheepsbouw, binnenvaart) kennen een complexe problematiek op het gebied van oneerlijke verdringing van werk. De sector opereert op een internationale markt en werkt veelvuldig met tijdelijke - vaak speciaal uit het buitenland ingevlogen - arbeidskrachten. Dit thema is prominent aan de orde en lijkt door de internationale ontwikkelingen en concurrentie steeds hardnekkiger te worden.

De Inspectie onderzocht met name of tijdelijke arbeidskrachten gerechtigd zijn om in Nederland te werken, of zij voldoende betaald krijgen en ook hoe het staat met arbeidstijden en overige werkomstandigheden waardoor oneerlijke concurrentie en verdringing van werk kan ontstaan. Niet alleen scheepswerven maar ook toeleveranciers van werk in, aan en op schepen evenals werkzaamheden in de binnenvaart, zijn het afgelopen jaar onderzocht.

In 2016 werden 54 onderzoeken afgerond. Daarbij waren 134 werkgevers betrokken. In 18 onderzoeken (32%) en bij 39% van de werkgevers zijn overtredingen geconstateerd.

Inspecties in deze sector komen vaak voort uit signalen en meldingen van onze ketenpartners: de zeehavenpolitie, marechaussee en/of Dienst Infrastructuur (politie te water). Ook als gevolg van cao-onderzoeken, die de Inspectie uitvoert op verzoek van de vakbond, kwamen er het afgelopen jaar signalen die leidden tot meerdere bestuursrechtelijke onderzoeken naar WML, ATW en Wav.

Door goede samenwerkingsafspraken en gegevensuitwisseling met deze partners komen voor de Inspectie de juiste meldingen naar boven. Op grond daarvan kan de Inspectie SZW succesvol interveniëren. In 2016 leidde ruim 30% van de meldingen van de ketenpartners tot onderzoeken en geconstateerde overtredingen van Wav, WML of ATW.

Een ander positief effect is dat door de gezamenlijke en goed gecoördineerde aanpak de controle bij de onderneming op alle relevante wetgeving tegelijkertijd plaatsvindt. Zo wordt efficiënt gewerkt en ervaart de onderneming minder inspectiedruk.

In 2016 vonden 27 gezamenlijke actiedagen plaats met een of meer van de volgende ketenpartners: Zeehavenpolitie (ZHP), Dienst Infrastructuur (DINFRA) van de Landelijke Eenheid, Koninklijke Marechaussee en het ministerie van Defensie.

Een geslaagde samenwerking was de Aquapol-controleweek [26]. Het controle-item was: uitbuiting in de scheepvaart. DINFRA (de waterpolitie) controleerde 27 schepen in zes dagen. De Inspectie nam deel met drie bestuursrechtelijke onderzoeken op het gebied van de Wav en de ATW. Vijf signalen aangaande onderbetaling en Wav werden in behandeling genomen.

Jongeren en veilig leren werken

Een belangrijke doelgroep voor de Inspectie vormen jonge werknemers in opleiding. Enkele effectief gebleken interventies zijn het kennisspel Healthy Metal en de samenwerking met de beleidsdirectie Gezond en Veilig Werken van het ministerie van SZW, om tot een apart keuzedeel Gezond en veilig werken voor het mbo te komen.

Healthy Metal

In 2016 nam een aantal scholen en leerbedrijven actief deel aan een feedbackonderzoek naar het kennisspel Healthy Metal. Ideeën van docenten, leerlingen en praktijkbegeleiders werden opgehaald en gebruikt voor verbetering van het spel.

Opvallend was de positieve waardering van vrijwel alle respondenten: gemiddeld een 8 voor de inhoud van het spel. Verbeterpunten die werden opgehaald: duidelijkere prikkels in het spel inbouwen om het vaker te willen spelen, meer doelgroepgerichte bekendheid generen en de toepassing van het spel in het beroepsonderwijs verbreden. In 2017 gaat de Inspectie aan deze verbeteringen werken.

Healthy Metal is sinds de lancering in april 2014 al meer dan 75.000 keer gespeeld.

Keuzedeel Gezond en veilig werken voor het mbo

De Inspectie SZW was in 2016 actief betrokken bij een initiatief van de beleidsdirectie Gezond en Veilig Werken van het ministerie van SZW, om te komen tot een apart keuzedeel ‘Verdieping blijvend fit veilig en gezond werken’ voor het middelbaar beroepsonderwijs.

Als resultaat heeft de minister van OCW dit keuzedeel medio 2016 vastgesteld. Hierin leert de student onder andere om arbeidsrisico’s op het werk te herkennen en te beheersen. Het keuzedeel is niet specifiek voor de metaalsector ontwikkeld, maar generiek van opzet en daardoor voor elke mbo-opleiding te gebruiken. Hiermee draagt de Inspectie SZW met andere partijen bij aan de duurzame inzetbaarheid van de toekomstige beroepsbeoefenaar en aan het voorkomen van ongevallen en gezondheidsschade.

Nalevingcommunicatie en brancheafspraken

Bij alle interventies voert de Inspectie SZW gerichte communicatieactiviteiten uit om naleving van wet- en regelgeving het liefst in een vroeg stadium te bevorderen. Zo maakte de Inspectie SZW op het gebied van gevaarlijke stoffen in 2016 maatwerkafspraken met sociale partners – in het bijzonder met het project 5xbeter. Hierdoor kunnen vooral kleine metaalbedrijven beter gefaciliteerd worden in het naleven van de wettelijke vereisten. De afspraken behelzen onder andere actieve en concrete ondersteuning vanuit de branches door middel van de inzet van verbetercoaches, praktische hulpmiddelen bij het inventariseren en beoordelen van gevaarlijke stoffen en een gefaseerde aanpak in de handhaving voor bedrijven die aantoonbaar van goede wil zijn.

[26] Controle riviercruiseschepen tegen uitbuiting, Aquapol: illegale arbeiders op schepen en Inspectie haalt overtredingen boven water