Het programma Arbeidsuitbuiting richt zich op de risico’s van arbeidsuitbuiting, ernstige benadeling en misstanden, en de bescherming van kwetsbare groepen. Deze risico’s zijn niet sectorspecifiek en spelen arbeidsmarktbreed. Dit programma vervult een coördinerende/regierol voor het risico van signalen ernstig benadeelden. Het programma overlegt met de sectorprogramma's over de totstandkoming van hun aanpak gericht op dit risico’s.

Uit Jaarplan 2019

Bij arbeidsuitbuiting, ernstige benadeling en misstanden werken mensen onder mensonterende omstandigheden. Deze ernstige handelingen vinden in het verborgene plaats in diverse risicosectoren. Met deze criminele activiteiten wordt een grove inbreuk gemaakt op de lichamelijke en psychische integriteit van kwetsbare groepen op de Nederlandse arbeidsmarkt. Potentiële slachtoffers van arbeidsuitbuiting moeten worden geholpen en opgevangen, daders aangepakt.

Beoogd maatschappelijk effect

Door het identificeren en aanpakken van arbeidsuitbuiting, ernstige benadeling en misstanden draagt de Inspectie bij aan het beschermen van met name kwetsbare personen.

Beoogd resultaat in 2019

  • Circa vijf vermoedelijk criminele werkgevers zijn integraal onderzocht.
  • Inrichting van het Informatiepunt Arbeidsuitbuiting.
  • Het uitvoeren van de Joint Action Day Labour Exploitation.
  • Samenwerken met een financiële instelling in een publiek-privaat samenwerkingsverband om uitbuiting te signaleren en traceren.
  • Het uitvoeren van strafrechtelijke onderzoeken.

Aanpak in 2019

Voor de aanpak van de risico’s arbeidsuitbuiting, ernstige benadeling en misstanden zal de Inspectie preventieve interventies doen, zoals communicatie en druk op ketens en samen met netwerkpartners inspecteren. Tegen van arbeidsuitbuiting verdachte werkgevers zullen opsporingsonderzoeken worden uitgevoerd met als doel vervolging en het afpakken van het onrechtmatig verdiende vermogen. Op meldingen van misstanden bij bedrijven volgt - indien nodig - een snelle interventie op maat.

Samenwerking in 2019

Vanuit het themaprogramma Arbeidsuitbuiting werkt de Inspectie samen met politie, het OM, Europol, de ministeries van SZW, Buitenlandse Zaken, Justitie en Veiligheid, de FIOD en gemeenten. Voor de aanpak van het risico van ernstige benadeling werkt de Inspectie samen met de Regionale Inlichtingen- en Expertisecentra (RIEC’s). Deze samenwerkingsverbanden hebben tot doel om georganiseerde en ondermijnende criminaliteit - zoals arbeidsuitbuiting - integraal aan te pakken.

Ook wordt er samengewerkt met andere Rijksinspecties zoals de NVWA en de ILT, en organisaties als de Nationaal Rapporteur Mensenhandel, het Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel, en ngo’s als CoMensha en FairWork. Voor de uitwisseling van kennis en expertise is er samenwerking met de universiteiten van Leiden, Tilburg en Amsterdam.

Filipijnse vrachtwagenchauffeurs mogelijk uitgebuit

Bij een onderzoek werden negen Filipijnse vrachtwagenchauffeurs aangetroffen die vermoedelijk slachtoffer waren van arbeidsuitbuiting. De chauffeurs woonden en werkten al geruime tijd in de cabine van hun vrachtwagen, kregen nauwelijks loon uitbetaald en werden vermoedelijk ook bedreigd door hun werkgever. De chauffeurs zijn ondergebracht in een beschermde omgeving. De Recherche Inspectie SZW onderzoekt deze zaak verder onder leiding van het Functioneel Parket.

Uit onderzoek bleek dat de negen Filipijnse chauffeurs onder slechte omstandigheden hun werk moesten doen. Zo rees het vermoeden dat de chauffeurs lange dagen maakten, nauwelijks loon kregen of er lang op moesten wachten. De chauffeurs woonden feitelijk in hun cabine. De vrachtwagens stonden veelal op een parkeerplaats in Rotterdam. Bij het onderzoek is samengewerkt met de ILT voor het uitlezen van tachografen voor de rij- en rusttijden en als ook overige digitale data bij de betrokken vrachtauto’s.

Gezien de mogelijkheid dat hier sprake is van arbeidsuitbuiting zijn de chauffeurs elders in Nederland ondergebracht. Volgens één van de betrokken rechercheurs was er toen eigenlijk sprake van een complete verhuizing. Hun hele huisraad hadden ze bij zich in de cabine van de vrachtwagen: potten, pannen, eten, kleding.

Door het Functioneel Parket werden zeven vrachtwagens in beslag genomen.

Douwe Veenstra (links) en Lian Stadman (rechts)

Interview Douwe Veenstra en Lian Stadman

Douwe Veenstra, nieuwe inspecteur Arbeidsmarktfraude


“Introductie is een warm bad”

Vele jaren ervaring als controlespecialist bij de Belastingdienst Ondernemingen en als lid van het team Ontnemingen bij het Centraal Justitieel Incassobureau. Die stevige achtergrond neemt Douwe Veenstra mee om als inspecteur Arbeidsmarktfraude aan de slag te gaan.

“Toch moet je op veel vlakken een nieuwe start maken”, zegt hij. “Gelukkig word je niet zomaar gedropt. De introductie is als een warm bad en het opleidingsprogramma maakt een gedegen indruk.”


Afwisseling
In de opleiding komt de wetgeving waar de inspecteurs mee te maken hebben uiteraard uitgebreid aan bod. Douwe: “Dat werkt goed. Het gaat weliswaar om vijf wetten, maar het is géén strafrecht en de stof is niet onuitputtelijk.” Voor het werk ‘in het veld’ zijn het meelopen met ervaren inspecteurs en de rol van de praktijkbegeleider van grote betekenis, zegt Douwe. “En het is bovendien ontzettend leuk om te doen! Vanmorgen zat ik bijvoorbeeld bij een ketenoverleg met een gemeente en de politie over samenwerking, en vanmiddag hebben we twee getuigen bezocht om een verklaring af te nemen. Veel afwisseling, dus.”

Direct contact
Dat je als inspecteur direct in contact komt met de werkgever en werknemers, maakt de begeleiding in de praktijk heel belangrijk, vindt hij. Dit maakt het werk heel anders dan de controles die Douwe namens de Belastingdienst bij bedrijven uitvoerde. “Daar benader je het vraagstuk puur administratief: klopt het of klopt het niet? Bij Arbeidsmarktfraude zit je veel dichter bij het vuur. Ik zit bij Horeca en Detailhandel en daar kom je van alles tegen, van illegale tewerkstelling tot onderbetaling.”
Douwe is via oud-collega Lian Stadman bij de Inspectie SZW terechtgekomen. “Die werkt hier al langer en had altijd positieve verhalen.” Lian is nu ook zijn praktijkbegeleider. “Dat kán natuurlijk een beetje een valkuil zijn”, zegt Douwe. “Maar haar benadering staat me erg aan, en onze werkwijzen passen goed bij elkaar.”


Lian Stadman, ervaren inspecteur Arbeidsmarktfraude

“Sociaal voor maatschappij én medewerkers”
Noord-Nederland, de regio waar Lian Stadman opereert, heeft nog een flink tekort aan inspecteurs. Niet alleen op het gebied van Arbeidsmarktfraude, maar ook over de breedte van de aandachtsgebieden van de Inspectie SZW. Lian: “We hebben grote steden, waaronder een levendige studentenstad als Groningen, en er is bijvoorbeeld enorm veel toerisme in Friesland. Met de capaciteit die we nu hebben kunnen we in dit gebied volgens mij niet doen wat we behoren te doen.” Als er door capaciteitsgebrek meldingen blijven liggen, dan is dat voor iedereen frustrerend, vindt Lian. “De uitbreiding van het aantal inspecteurs is dan ook heel erg welkom!”

Van A tot Z
Net als Douwe komt Lian oorspronkelijk van de Belastingdienst. “De Inspectie trok mij aan, omdat je hier heel rechtstreeks opkomt voor de rechten van mensen. Het mooie van het inspectiewerk is dat jij de zaken die aan jou worden toegewezen van A tot Z afhandelt. Dat geeft veel voldoening. Ik heb dan ook nooit spijt gehad van de overstap. De Inspectie SZW is bovendien niet alleen sociaal in haar maatschappelijke doelstellingen, maar ook als werkgever, voor de eigen mensen.”
Genoeg redenen dus om oud-collega Douwe eens te polsen voor een overstap naar de Inspectie. Lian: “We hebben samen in opleiding gezeten bij de Belastingdienst. Die groep is altijd met elkaar in contact gebleven. We hebben zelfs nog geregeld een reunie, dus het was gemakkelijk om hem te benaderen. Ik vind het heel leuk om hem en de andere nieuwe mensen nu wegwijs te kunnen maken.”