Tekst Saskya Nonner
Foto ANP

Na een jarenlange toename is de stijging van het aantal dak- en thuisloze mensen volgens het CBS tot stilstand gekomen. “Het lijkt erop dat we de stijgende trend hebben gebroken”, zegt Paul Blokhuis, staatssecretaris van VWS. “Als we onze schouders eronder zetten, kunnen we resultaat boeken.”

“Jonge mensen die al zoveel kansen hebben gemist, dat raakt mij diep.”

Met trots vertelt Paul Blokhuis over de gezamenlijke inspanningen in het land. Gemeenten, zorgaanbieders, cliëntenorganisaties, woningcorporaties en de Rijksoverheid zetten zich actief in. “Met de brede aanpak dak- en thuisloosheid, in juni 2020 gelanceerd, streven we naar 10.000 extra woonplekken in anderhalf jaar tijd. Gemeenten, direct verantwoordelijk voor ongeveer de helft hiervan, hebben eind 2020 al 2500 nieuwe woonplekken gerealiseerd.”

Een andere doelstelling van het ambitieuze plan is dat dak- en thuisloze mensen kort in de opvang verblijven en snel een woonplek met begeleiding krijgen. “In 2019 zijn we al van start gegaan met extra inzet voor dak- en thuisloze jongeren. Pilotgemeenten van het Actieprogramma Dak- en Thuisloze Jongeren vertellen me dat het lukt om het verblijf in de opvang voor deze jongeren zo kort mogelijk te houden. Daar ben ik heel blij om. Jonge mensen die al zoveel kansen hebben gemist, dat raakt mij diep.”

Trigger

Zoals het verhaal van Femke. “Ik bezocht haar op een bootje in Rotterdam. De voordeur was een blauw zeil. In de kajuit lag een nat matras. Deze klamme plek noemde ze haar huis. Ik schaamde me ervoor dat dit in Nederland kon gebeuren.” Inmiddels heeft Femke, een zelfbewuste jonge vrouw, een eigen woonplek en zit ze in het Jongerenpanel van het Actieprogramma. “Ze geeft me nu adviezen over de aanpak van dakloosheid – mooi hoe het kan lopen. Mensen zoals Femke triggeren mij om de kar te trekken. We moeten hen weer het gevoel geven dat ze ertoe doen, dat ze talenten hebben die ze kunnen inzetten.”

Nog veel te doen

Er wordt hard gewerkt aan oplossingen, maar er moet nog heel veel gebeuren, vindt Paul Blokhuis. Het realiseren van woonplekken is en blijft volgens hem de grootste uitdaging. “Tegen alle gemeenten, groot én klein, zou ik willen zeggen: kijk wat er in jouw gemeente kan en pak je verantwoordelijkheid. Of je nu samen met particuliere partijen een leegstaand zorgcentrum ombouwt tot vaste woonplekken, of volwaardige woonunits maakt van containers. Ook vijf nieuwe studio’s in een kleinere gemeente tellen mee!”

Gemeenten kunnen volgens hem ‘aan de voorkant’ scherper zijn. “Binnen de marges van de sociale wetgeving is veel mogelijk. Je mag jongeren een hogere bijstandsuitkering geven, zodat ze hun huur kunnen betalen. Wees bijvoorbeeld soepel in het toepassen van de kostendelersnorm.” Ook in Den Haag zijn we nog niet klaar, zegt Paul Blokhuis. “Is het nodig om de wet aan te passen? Ook dat gesprek moeten we voeren.”

“We hebben mensen nodig die gas willen geven, zowel in de landelijke als lokale politiek. Dat is de sleutel tot succes."

Boegbeelden

De brede aanpak dak- en thuisloosheid, Een (t)huis, een toekomst, wil daarbij het verschil maken. Zo trekken in opdracht van VWS, BZK en SZW kundige experts en boegbeelden met een groot netwerk het land in om gemeenten en woningcorporaties te helpen. Ze kijken waar gemeenten tegenaanlopen en wat ze nodig hebben om woonplekken te realiseren. “Want plannen maken is één, maar ze moeten ook worden uitgevoerd”, zegt Paul Blokhuis. “Het mag niet zo zijn dat mensen op straat slapen omdat een vergunning niet wordt afgegeven. Of omdat de gemeente te weinig capaciteit heeft om plannen te ontwikkelen. Dat is toch onacceptabel? We hebben allerlei experts klaarstaan, van de Preventie Alliantie tot aan het Expertteam Weer Thuis, die gemeenten kunnen ondersteunen bij preventie, vernieuwing van de opvang en wonen met begeleiding. ‘Paul zit er bovenop’, zei een wethouder. Hij vond dat tegelijk de kracht van deze aanpak. Laten we kritisch zijn en elkaar scherp houden. Mensen in een kwetsbare positie verdienen dat.”

Goedkoper en menswaardiger

Willen we het onderwerp ook in de toekomst hoog op de politieke agenda houden, dan moeten we het enthousiasme en gevoel van urgentie vasthouden, vindt Paul Blokhuis, die zichzelf met hart en ziel inzet. “We hebben mensen nodig die gas willen geven, zowel in de landelijke als lokale politiek. Dat is de sleutel tot succes. Als gemeenten er steeds meer in slagen om mensen een vaste woonplek met zo nodigbegeleiding te bieden, is dat menswaardiger en bovendien goedkoper dan de maatschappelijke opvang. Dat heeft de toekomst. Dan kunnen we met eenzelfde budget straks veel meer goede dingen doen.”

Tot slot nog een advies van de staatssecretaris: “Zoek creatieve oplossingen, ga bij elkaar buurten om ideeën op te doen en, lees dit magazine. Het staat vol goede voorbeelden en praktische tips.”

Brede aanpak dak- en thuisloosheid 2020-2021

10.000 extra woonplekken voor dak- en thuisloze mensen, mét begeleiding. Dat is wat het kabinet samen met gemeenten, woningcorporaties en andere betrokken partijen landelijk wil realiseren voor 1 januari 2022. Het is een van de centrale doelstellingen van Een (t)huis, een toekomst, de brede aanpak van dak- en thuisloosheid van het ministerie van VWS, het ministerie van BZK en het ministerie van SZW, die dit jaar van start is gegaan.

Als mensen toch in de opvang moeten verblijven, dan bij voorkeur niet langer dan drie maanden. Het kabinet zet daarom in op het vernieuwen van de maatschappelijke opvang. Er moet in de opvang aandacht zijn voor begeleiding op maat, dagbesteding en de inzet van ervaringsdeskundigheid. Daarnaast worden gemeenten gestimuleerd om te investeren in kleinschalige opvang in de wijk en opvang in een- en tweepersoonskamers.

Ook het voorkomen van dak- en thuisloosheid heeft een nadrukkelijke plek in de brede aanpak. Zo wil het kabinet het aantal huisuitzettingen door schulden verder terugdringen. Ook worden gemeenten gestimuleerd om afspraken te maken met woningcorporaties, zodat er voldoende woonplekken beschikbaar zijn voor mensen die uitstromen uit bijvoorbeeld detentie, een GGZ-instelling of de jeugdzorg.

Wil je kennis, ervaringen of goede voorbeelden delen? Doe dit dan via de website of LinkedIn van het Platform Iedereen onder een dak of stuur een email naar: EenThuisEenToekomst@minvws.nl.

Actieprogramma dak- en thuisloze jongeren 2019-2021

Iedereen, dus ook elke jongere, heeft recht op huisvesting, een behoorlijke levensstandaard, toegang tot zorg en volwaardige participatie aan de maatschappij. Dat is het uitgangspunt van het Actieprogramma Dak- en Thuisloze Jongeren 2019-2021. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) werkt hiervoor samen met vier andere ministeries, gemeenten, kennisinstituten en maatschappelijke partijen. Jongeren werken via het jongerenpanel ook zelf mee bij het bedenken en uitvoeren van de acties.

Het Actieprogramma bestaat uit acties om de uitvoeringspraktijk te verbeteren en het aantal dak- en thuisloze jongeren te verminderen. Dit gebeurt op vijf gebieden: 1) preventie, nazorg en regie, 2) financiële bestaanszekerheid, 3) persoonlijke ontwikkeling en scholing, 4) opvang en wonen en 5) helpende regels. In dit magazine vind je inspirerende voorbeelden over hoe deze vijf actielijnen in de praktijk worden opgepakt en tot welke resultaten dit al leidt. Verder zijn er 100%-ambitiepilots, waarin 14 gemeenten dak- en thuisloze jongeren hulp op maat bieden: oplossingen die andere gemeenten vervolgens ook kunnen gebruiken voor hun eigen aanpak. Bekijk de Actieagenda voor een beeld van de activiteiten en prioriteiten van het Actieprogramma dak- en thuisloze jongeren. 

De 14 pilotgemeenten zijn: Almere, Amsterdam, Alkmaar, Arnhem, Den Haag, Dordrecht, Enschede, Haarlem, Leiden, Purmerend, Rotterdam, Utrecht, Maastricht en Groningen.

Wil je op de hoogte blijven van de voortgang van het Actieprogramma? Of wil je kennis, ervaringen of initiatieven delen? Stuur dan een email naar ActieprogrammaDTJongeren@minvws.nl.