Politiemedewerker Sangeeta* (45) is doof geboren. Hierdoor mist ze veel van de spontane gesprekken tussen collega’s. Of moet ze een schrijftolk regelen om een vergadering te kunnen volgen. Nu heeft ze een vertaalapparaat dat spraak direct omzet in schrijftaal. ‘Zo kan ik zelf bepalen welk gesprek ik wil volgen en hoef ik niet eerst aan een collega te vragen wat er speelt.’
* Sangeeta is niet haar echte naam
SpeakSee zet spraak direct om in tekst en zet deze via een app op een tablet, smartphone of laptop. De set bestaat uit het vertaalapparaatje, een aantal microfoontjes die je bij de sprekers opspeldt en een app. De app laat aan de hand van kleuren zien wie er gesproken heeft en wat die persoon heeft gezegd.
Leren van gesprekken
Sangeeta is er blij mee. ‘Ik heb lieve, aardige en respectvolle collega’s, die mij hetzelfde behandelen als ieder ander. Zij dragen op mijn werkkamer de microfoons, zodat ik SpeakSee 36 uur per week kan gebruiken. Zo blijf ik betrokken bij alles wat er speelt en kan ik zelf beoordelen of ik wil meepraten! Tegelijkertijd leer ik heel veel van wat zij zeggen. Ook kan ik nu meepraten tijdens sociale contacten met mijn collega’s. In grote groepen is het vanwege het beperkt aantal microfoons minder geschikt. Omdat de microfoons ook regelmatig moeten worden opgeladen, zou het prettiger zijn als er of meer microfoons, of meer batterijen zouden zijn.’
'Mijn collega's dragen op mijn werkkamer de microfoons, zodat ik SpeakSee 36 uur per week kan gebruiken.’
‘De schrijftolk blijft nodig tijdens grote vergaderingen, bijeenkomsten, teambuilding, cursussen, opleidingen, vakdagen en workshops en congressen. Die vertaalt namelijk alles wat wordt gezegd. Omdat veel mensen mij niet goed verstaan – ze zijn niet gewend aan hoe ik praat – moet de schrijftolk voor mij aan horende mensen vertalen wat ik zeg.’
Start met SpeakSee
‘Sangeeta werkt nu drie jaar bij ons’, vertelt coördinator Marcel Hamminga van het team Kwaliteit van Informatie. Al snel na haar komst bleek dat ze bij vergaderingen niet alles meekreeg, omdat ze maar een summiere samenvatting hoorde. We zijn toen bij de dienst functioneel beperkten van onze HR-organisatie naar een technische oplossing gaan zoeken, maar die bleek vooral ervaring te hebben met mensen met visuele beperkingen. Zij hadden wel gehoord van de Challenge Technologie voor Inclusie en zo is het balletje gaan rollen en zijn we met SpeakSee gestart. In de proeffase zijn wat kinderziektes eruit gehaald. Zo werden woorden niet helemaal goed vertaald of namen van collega’s verkeerd weergegeven. Ook zat er een kinderfilter op die bepaalde krachttermen wegliet. Sangeeta zag daardoor alleen een paar puntjes, in plaats van het uitgesproken woord. Die hebben we uiteraard laten verwijderen.’
Challenge Technologie voor inclusie
De Coalitie voor Technologie en Inclusie (CTI) heeft als doel de ontwikkeling en toepassing van technologie voor een inclusieve arbeidsmarkt te stimuleren. De CTI is in 2018 opgericht op initiatief van UWV en het ministerie van SZW. In de coalitie zijn ook AWVN, de Landelijke Cliëntenraad, Jobstap, Tilburg University en de Robotacademie vertegenwoordigd. Recent is ook het (speciaal) onderwijs toegetreden via het Landelijk Expertise Centrum Speciaal Onderwijs.
‘Eind 2018 heeft de CTI een challenge gehouden. Daarbij werden technologieontwikkelaars, werkgevers, werknemers en/of hun ondersteuners uitgedaagd samen plannen te bedenken om technologie op de werkvloer in te zetten voor mensen met een arbeidsbeperking’, vertelt senior kennisadviseur Ilse Hento van UWV. ‘UWV heeft de zeven beste voorstellen van financiering voorzien om hun plan in een pilot uit te voeren. Een van deze zeven pilots was de spraakherkenning voor doven en slechthorenden. De CTI buigt zich nu over de vervolgplannen. Daarbij ligt de focus op het organiseren van grootschaliger pilots om effectiviteit en opschalingsmogelijkheden te kunnen vaststellen.'
‘De doelstelling was dat Sangeeta tachtig procent zou meekrijgen van de werkgesprekken en de casussen die we zouden bespreken en vijftig procent van de sociale gesprekken zou kunnen volgen. De sociale impact is echter veel groter: ze voelt zich nu veel meer betrokken bij het team. Daarnaast is ook haar woordenschat enorm verbeterd, omdat ze nu meer (moeilijke) woorden ziet. Van uitdrukkingen en synoniemen die ze niet kent, zoekt ze nu via Google de betekenis op.’
Ondersteunende gebaren
Het team heeft zelf ook veel van Sangeeta geleerd. ‘Wij hebben een cursus ondersteunende gebaren gevolgd (bijvoorbeeld dat je met een denkbeeldige beker naar je mond aangeeft dat je iets gaat drinken) en dat zorgt voor veel begrip. Door ook bij small talk ondersteunende gebaren te gebruiken, weet Sangeeta waarover een gesprek gaat en bepaalt ze zelf of ze wel of niet wil deelnemen.’
‘Ook mij heeft het verrijkt', zegt Marcel. 'Door Sangeeta heb ik veel meer begrip voor de leefwereld van dove mensen. Zij ervaren vaak dat ze op een feest in een hoekje of kamertje apart worden gezet, omdat ze door hun beperking harder en anders praten. Of we bepalen voor hen wat ze wel of niet van een gesprek kunnen opvangen. Door de nieuwe software bepaalt Sangeeta dat zelf.’
'Ook mij heeft het verrijkt. Door Sangeeta heb ik veel meer begrip voor de leefwereld van dove mensen'
Dove ouders
‘Mijn ouders zijn allebei doof. Dat heeft ons geïnspireerd om deze pilot met SpeakSee op te zetten’, vertelt ontwikkelaar Jari Hazelebach van SpeakSee. ‘Tijdens de ontwikkeling ervan vertelde Peter Poortvliet (UWV) mij over de challenge van de Coalitie voor Technologie en Inclusie. Tegelijkertijd kregen wij de vraag van de dienst functioneel beperkten van de politie of wij een van hun medewerkers konden helpen. Dat bleek Sangeeta te zijn. Zo zijn we daar in april 2018 met een pilot gestart. Het was enorm prettig om met Sangeeta en Marcel samen te werken. We hadden direct contact met elkaar via de Whatsapp. We wilden het zo laagdrempelig mogelijk maken voor haar om ons te bereiken, zodat ze meteen als er iets is met ons contact kon opnemen.’
Tijdens de proef zijn er wat kleine aanpassingen geweest op het gebied van beveiligingseisen en een snellere verbinding met wifi. Hazelebach: ‘Inmiddels is er ook een digitale oplossing voor thuiswerkers, genaamd SpeakSee AutoCaption. Zowel mijn vader, als Sangeeta gebruiken nu Speaksee voor Zoom, Teams en andere digitale varianten, die spraak omzet in ondertiteling.’
Bas van ’t Wout: 'Innovatie biedt kansen om van een inclusieve werkvloer de norm te maken'
'Technologische ontwikkeling biedt kansen voor iedereen op de arbeidsmarkt, is mijn overtuiging. Als staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid kan ik werk maken van de voordelen die technologie biedt voor mensen met een arbeidshandicap. Het gaat mij erom dat iedereen volwaardig kan meedoen op een werkplek waar inclusiviteit de norm is. Innovatie geeft daarvoor mogelijkheden die kort geleden ondenkbaar waren. Speaksee is hiervan een mooi voorbeeld voor mensen die gehoorondersteuning nodig hebben. En daarbij moet het niet blijven. Er zijn meer mooie ontwikkelingen die hun weg snel moeten vinden naar de werkvloer. Of, meer dan ooit actueel, ondersteuning bieden bij het thuiswerken. Innovatie komt van ondernemers, en het is de taak van de overheid om de vertaalslag te maken naar de werkvloeren in Nederland. Daarom zet ik mij in om technologische innovatie van werkvoorzieningen aan te jagen, en werkgevers te helpen bij het gebruik in hun dagelijkse bedrijfsvoering. Onder meer werken we voor dit doel binnen de Coalitie Technologie en Inclusie samen met ontwikkelaars, werkgevers en de eindgebruikers. Voor de financiële ondersteuning bij de werkplekaanpassing zijn de Generieke Werkgeversvoorziening en het Sociaal Innovatiefonds in ontwikkeling.'
Bas van ’t Wout, staatssecretaris ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
