‘Zelfstandig kunnen reizen betekent voor mij vrijheid’

‘Ik kan alleen een trein in komen via een assistentiebrug die een assistentieverlener voor mij neerlegt’, vertelt Jeroen Muntjewerf. Jarenlang heeft hij op die manier vanuit zijn woonplaats Schagen zijn ouders bezocht in Anna Paulowna, het dorp waar hij geboren en getogen is. ‘Maar in 2004 werd de reisassistentie op station Anna Paulowna wegbezuinigd. Dat betekende dat er geen NS-medewerker meer beschikbaar was om mij instaphulp te verlenen. Van de ene op de andere dag kon ik dus niet meer zelfstandig met de trein naar mijn ouders toe reizen.’ Jeroen schrok ervan welke nadelige gevolgen één beleidswijziging had op zijn leven. ‘En op het leven van vele anderen met een fysieke beperking.’

De Roos Prommenschenckel Foundation 

Dat was voor Jeroen aanleiding om zich hard te maken voor de terugkeer van de reisassistentie op station Schagen. Hij kreeg hierbij hulp van de Roos Prommenschenckel Foundation, een stichting die zich inzet om de positie van mensen met een lichamelijke beperking in Nederland te verbeteren. Door hun gezamenlijke inspanningen is het in 2017 gelukt om de reisassistentie terug te krijgen in Schagen. Jeroen reist weer zelfstandig met de trein naar zijn ouders. ‘Daar ben ik heel blij mee. Reizen met de trein betekent voor mij dat ik kan gaan en staan waar ik wil.’

Dat was nog maar het begin. Jeroen sloot zich aan bij de Foundation, die de missie heeft om het openbaar vervoer (beter) toegankelijk te maken. Eén van de actiepunten is meer stations in Nederland waar NS-treinen stoppen toegankelijk maken. Dat houdt in dat er vanaf straatniveau een lift of een hellingbaan moet zijn om op het station te komen. Een ander actiepunt is toegankelijke treinen.

Toegankelijkheid in basis van dienstverlening

Al voordat Nederland het VN-verdrag handicap ratificeerde, stond toegankelijkheid bij de NS op de agenda. ‘Toegankelijkheid is niet het sluitstuk maar nemen we mee in de basis van onze dienstverlening en ontwerpprocessen’, zegt Marthe Vlaskamp, programmamanager Toegankelijkheid bij de NS. Ze geeft leiding aan het team binnen de NS dat zich bezighoudt met toegankelijkheid, uiteenlopend van informatie en kaartenautomaten tot balies en treinen. ‘De NS wil dat mensen die zich zelfstandig in het maatschappelijk verkeer bewegen, ook zelfstandig kunnen reizen. We voelen daarin een grote verantwoordelijkheid omdat we midden in de maatschappij staan. Met elk station dat toegankelijk wordt, kunnen we voor mensen met een beperking een groot verschil betekenen.’

Vanwege zijn betrokkenheid bij toegankelijkheid vroeg de NS Jeroen om mee te denken over de verbetering van het plannen van een toegankelijke reis. ‘We zijn enkele keren bijeengekomen met een groep van 20 ervaringsdeskundigen’, zegt Jeroen. ‘Sommige van hen zijn blind of slechtziend en sommige hebben net zoals ik een lichamelijke beperking. Samen spraken we over welke knelpunten we ervaren, wat er beter kan en wat we nodig hebben.’ 

Nieuwe functionaliteiten en NS Reisassistentie-app

Die sessies leidden ertoe dat de NS dynamische informatie over toegankelijke reizen aan de NS Reisplanner-app heeft toegevoegd voor reizigers in een rolstoel of scootmobiel. ‘Is een trein toegankelijk, is het station toegankelijk en is er reisassistentie beschikbaar?’, licht Marjon Fonville, projectmanager Toegankelijkheid bij de NS, toe. ‘Als dat laatste het geval is, word je vanuit de app doorgelinkt naar de NS Reisassistentie-app, die we speciaal voor dit doel hebben ontwikkeld. Hierin kun je reisassistentie boeken. Dat betekent dat een assistentieverlener je op de door jou geboekte dag en tijdstip helpt bij het in- en uitstappen. Op grote stations wordt dat gedaan door NS-medewerkers, op kleinere stations hebben we een samenwerking met lokale taxibedrijven. Daar leiden we mensen voor op, zodat de hulp kwalitatief goed en ook prettig en vriendelijk is.’

Met de nieuwe functies over toegankelijkheid kan Jeroen zijn reis beter voorbereiden. ‘Als ik bijvoorbeeld intoets dat ik van Schagen naar Alkmaar wil, krijg ik een lijst met reismogelijkheden waarbij vermeld staat of ik zelfstandig kan in- en uitstappen. Ook zie ik of er NS Reisassistentie beschikbaar is. Via de app kan ik inloggen en meteen reisassistentie aanvragen, tot een uur van tevoren. Dat is geweldig. Zo ben ik van niemand afhankelijk.’ Wel vindt Jeroen het jammer dat er af en toe ICT-problemen zijn waardoor de app niet bereikbaar is. Marthe belooft verbetering op dit vlak: ‘Als de app niet bereikbaar is, kan de reiziger altijd telefonisch contact met ons opnemen. Maar we werken aan doorontwikkeling. Reizigers moeten erop kunnen vertrouwen.’

Alle NS-sprinters toegankelijk

Behalve met toegankelijke informatie houdt Marjon zich bezig met de toegankelijkheid van de treinen. ‘Sinds kort zijn al onze sprinters toegankelijk voor mensen met een rolstoel of scootmobiel doordat ze zijn uitgerust met een schuiftrede. Die schuift uit naar het perron zodat de afstand tussen perron en sprinter minimaal is.’ Met ProRail zijn afspraken gemaakt over de hoogte van het perron. Dat moet een bepaalde hoogte hebben, wil de schuiftrede erop kunnen aansluiten. Volgend jaar krijgt ook de eerste intercity een schuiftrede. Voor dubbeldekkers blijft voorlopig nog reisassistentie nodig.

Marthe: ‘De NS streeft naar duurzaam bereikbaar zijn voor iedereen, waarbij mensen zelfstandig en gelijkwaardig kunnen reizen. Dat vraagt niet alleen om de slag te maken naar reisassistentie op alle stations, maar ook om te verbreden en toegankelijk te worden voor mensen met een auditieve beperking, met een verstandelijke beperking, laaggeletterden, digibeten, et cetera. We zijn nog niet klaar, maar we zijn een goed eind op weg.’ 

Met alle nieuwe ontwikkelingen voel ik me gelijkwaardiger als reiziger, aldus Jeroen, die sinds augustus dit jaar ook VN-Ambassadeur is en meewerkt aan de Lokale Inclusie Agenda van de gemeente Schagen. ‘De NS heeft al flinke stappen gezet, dat is van onschatbare waarde. Zelfstandig kunnen reizen betekent voor mij vrijheid.’