Tekst Rob Langeveld
Foto Kick Smeets
Hallo, hier ben ik weer even. Als gefingeerde VWS-collega werd ik vorige maand geïntroduceerd in vws#Dia, waarin experts Jan Merton en Nico de Leeuw ingingen op mijn dilemma’s rond de relatie ‘ambtenaar – samenleving’.
Reacties bleven niet uit; dit thema lééft. Niet alleen bij VWS, maar ook bij andere ministeries én buiten de overheid, zo blijkt. Zo kregen Jan en Nico veel respons via LinkedIn. Toch, heren?
Jan en Nico: “Jaja, ruim 2000 views en tientallen likes, ze waren vooral positief. VWS'ers vinden het belangrijk om van binnenuit kritiek te kunnen leveren. Positief is ook dat de nieuwe VWS-bewindslieden aangeven dat zij tegenspraak heel belangrijk vinden.”
Ook op vws#Net werd gereageerd. En gelukkig zonder gescheld of getier. De poll op vws#Net (“hoe ga jij om met kritiek?”) liet zien dat het merendeel van de stemmers geklaag over VWS ‘meer dan zat’ is. Ietsjes minder collega’s ‘blijven het beleid van VWS uitleggen’ en een niet onaanzienlijk deel is het ‘oneens met het beleid van VWS’. Dat kan natuurlijk ook, gelukkig. En reageerders zeggen wel degelijk verstandige dingen. Zo betoogt Andy: ‘Stop de polarisatie, begin bij jezelf.’ Anno gaat ‘volop de discussie aan’ en Janny vindt dat ambtenaren ‘gemankeerde burgers’ zijn. Ik kies hier geen partij.
Nico en Jan: “Mooi, die vele reacties. Het toont betrokkenheid. Ook blijkt dat medewerkers hun eigen morele kompas volgen. Fantastisch dat medewerkers opkomen voor VWS. Maar het geklaag persoonlijk aantrekken, is niet nodig. Mensen klagen louter over het beleid. Als iemand zelf nadeel ondervindt van beleid, schreeuwt hij al gauw dat het instituut niet deugt. Toen laatst de gemeente bij mij de straat langdurig afsloot, zeiden veel buren: die rotgemeente. Terwijl ze goed kunnen opschieten met de ambtenaren uit de straat.”
De redactie van vws#Dia ontving ook rechtstreekse reacties op mijn betoog, weet ik uit de eerste hand... Zo werd er op gewezen dat onderbelicht is gebleven ‘dat VWS een afspiegeling van de samenleving is’. VWS-collega Johri Maat stipte dit wel aan in de vws#Dia-podcast van vorige maand, waarmee hij op LinkedIn trouwens zo’n 100 likes scoorde. Eerlijk gezegd vraag ik me af of deze stelling klopt. VWS als afspiegeling van de samenleving? Ik dacht ’t eigenlijk niet… Er werken sowieso al veel meer (jongere) vrouwen dan mannen bij VWS, terwijl die verhouding in de maatschappij toch echt fiftyfifty is! Toen we nog op kantoor rondliepen, of als ik nu op Webex kijk, trof en tref ik daar toch weinig fabrieksarbeiders, Groningers, middenstanders, agrariërs, Schilderswijkers, artiesten of Zuidas-lieden aan. Jan, Nico, hoe kijken jullie hier naar? Is een ministerie, of de overheid, een afspiegeling van de samenleving? En zou dat zo moeten zijn?
Jan en Nico: “Geen enkele organisatie is een afspiegeling van de totale maatschappij. De overheid is van en voor de burger. Belangrijk is dat de burger vertrouwen heeft in de overheid. Vertrouwen ontvang je, dat heb je niet zelf in de hand. Betrouwbaar zijn wel. Dat houdt onder andere in: verantwoordelijkheid nemen, competent zijn, afspraken nakomen, luisteren naar wat er speelt in de samenleving, empathie tonen en ethisch handelen. Luisteren naar de ander en af en toe zelf een beetje dwarsdenken kan leiden tot vernieuwende en verrijkende inzichten.”
Het zal VWS’ers niet zijn ontgaan dat gisteren (woensdag 16 februari) ook het eerste deel van het OVV-rapport ‘Aanpak Coronacrisis’ verscheen. Mooi dat sg Marcelis Boereboom ons in zijn reactie ook een hart onder de riem steekt! En in mijn eerste bijdrage in vws#Dia stipte ik aan dat ik het dapper vind dat Ernst, Conny en Maarten de handschoenen oppakken bij VWS. Inmiddels hebben we ze wat beter leren kennen. Het valt me op dat ze rustig blijven onder het (corona-)gescheld dat ook zij voor hun kiezen krijgen. Via de media en via de politiek. Het lijkt erop alsof ‘we’ dat allemaal maar normaal moeten vinden. En moeten accepteren. Nou, dat vind ik dus NIET! En de minister ook niet. Dat maakte hij in de Tweede Kamer nog even heel duidelijk.
Onze ex-buurman Wouter Koolmees zei in De Volkskrant dat hij ‘af en toe een beetje sip wordt over de politieke cultuur, het gebrek aan nuance, de compromisloosheid, de beperkte vrijheid om openlijk te kunnen delibereren zonder dat je kop er meteen wordt afgehakt’. Dat snap ik heel goed. Wel tekenend dat Koolmees hierover pas ná zijn vertrek zijn hart kon luchten. Toch? Nico, Jan? VWS-collega’s?
Nico en Jan: “Bewindslieden zouden tijdens hun ministerschap meer moeten laten zien waar ze mee worstelen en tekortkomingen moeten toegeven. Je kwetsbaar opstellen maakt je meer menselijk en zorgt voor meer vertrouwen. Voor vele wantrouwige burgers zijn de sociale media een uitlaatklep. Het is een voedingsbodem voor nepnieuws met polarisering als gevolg. Koolmees zei in De Volkskrant ook: ‘Het heeft geen zin om te reageren, want dan geef je alleen maar meer brandstof aan de kritiek en creëer je de volgende golf.’ Hij voelde zich soms als een laffe haas, omdat hij niet meer tegenspraak had gegeven. Iemand die bagger spuit heeft geen behoefte aan tegenspraak. Je bent dus absoluut geen laffe haas als je niet reageert. Maar reageren kan natuurlijk wel opluchten. Als je wilt reageren, communiceer dan betrouwbaar en respectvol, geef feiten en verifieerbare bronnen.”
