De eerste hoofdambitie van het kabinet is het waarborgen van een veilige en klimaatbestendige delta. Nederland is kwetsbaar voor de gevolgen van klimaatverandering. Dat vraagt aan de ene kant om maatregelen om verdere klimaatverandering tegen te gaan. Aan de andere kant zijn er ook stappen nodig om ons aan te passen aan de gevolgen ervan. Dat noemen we klimaatadaptatie. Klimaatadaptatie is een opgave die raakt aan tal van verschillende beleidsterreinen en sectoren en daar ook dwars doorheen loopt. Veel beleid en maatregelen in het NWP dragen bij aan klimaatadaptatie.

“Het is goed dat we altijd praten over wat er nog nodig is en dat we niet klaar zijn. Maar laten we dat doen met het idee: als het in één land gaat lukken, dan is dat in Nederland.”

Co Verdaas, dijkgraaf Rivierenland

Bescherming tegen overstromingen

Nederland is de best beschermde delta ter wereld en dat willen we graag zo houden. Klimaatadaptatie is dan ook een belangrijk onderdeel van het waterveiligheidsbeleid. Om ons land ook in de toekomst te beschermen tegen overstromingen, bouwen we voort op bestaande strategieën, zoals de overstromingsrisicobenadering en ‘meerlaagsveiligheid’.

Meerlaagsveiligheid tegen overstroming bestaat uit:

  • Preventie door sterke dijken, dammen en duinen en door voldoende afvoercapaciteit van de rivieren (laag 1).
  • De gevolgen ervan beperken door een waterrobuuste ruimtelijke inrichting (laag 2).
  • Het beperken van schade en slachtoffers, via rampenplannen, evacuatie en nazorg (laag 3).

Uiterlijk in 2050 moeten de Nederlandse dijken voldoen aan aangescherpte wettelijke normen. Binnen het zogeheten Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) nemen we ook andere maatregelen om het rivierengebied en de kust veilig te houden, onder meer met gericht vegetatiebeheer en zandsuppleties. Ook werken we aan het versterken van regionale keringen.

Het is ook belangrijk om verder naar de toekomst te kijken. Dat doen we op verschillende manieren. Zoals met het Kennisprogramma Zeespiegelstijging, waarin we verkennen hoelang de huidige strategieën nog standhouden en welke andere oplossingen in de verre toekomst mogelijk zijn.

Beknopt overzicht van de beleidsopgaven en maatregelen voor waterveiligheid.

Klimaatbestendig inrichten

Naast bescherming tegen overstromingen willen we dat Nederland in 2050 klimaatbestendig en waterrobuust is ingericht. In het Deltaprogramma is afgesproken dat lokale overheden de regionale en lokale knelpunten in beeld gaan brengen en een strategie en uitvoeringsprogramma voor klimaatadaptie gaan opstellen. Gemeenten, provincies en waterschappen kunnen hierbij gebruikmaken van de Impulsregeling klimaatadaptatie. Via die regeling kunnen ze een bijdrage van het Rijk krijgen voor maatregelen om de openbare ruimte klimaatbestendig in te richten.

Als het gaat om nationale vitale en kwetsbare functies en de nationale infrastructuurnetwerken, ligt de verantwoordelijkheid voor klimaatadaptatiemaatregelen bij het Rijk. Vitale en kwetsbare functies die van nationaal belang zijn, zijn bijvoorbeeld de drinkwatervoorziening, elektriciteitsvoorziening en gezondheidszorg, het hoofd(vaar)wegennet en ICT & telecom (zie de figuur hieronder). Als deze lange tijd stil komen te liggen, is er, naast risico op schade en slachtoffers, kans op grote indirecte problemen met evacuatie, keteneffecten of de economie.

De gevolgen van klimaatverandering voor nationale vitale en kwetsbare functies.

“Een regionale aanpak zorgt voor duidelijkheid, een gelijk speelveld én – niet in de laatste plaats – gedeelde kennis. Zo kun je sneller stappen zetten.”

Rik Heinen, beleidsadviseur Water en Klimaatadaptatie

Waterland Nederland

In waterland Nederland sluiten we met zowel regionale als landelijke klimaatadaptatiemaatregelen aan op de karakteristieken van ons water­systeem. Dat betekent dat het water- en bodemsysteem leidend zijn bij de klimaatbestendige inrichting van onze leefomgeving.

Beheer door Rijkswaterstaat

Een klimaatbestendige inrichting van ons land is van cruciaal belang voor de waterveiligheid. Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor de aanleg, het beheer en onderhoud van de infrastructuur die hiervoor nodig is, zoals waterkeringen en schutsluizen, rivierbed en basiskustlijn en kustfundament. Speciale aandacht is er voor de beweegbare stormvloedkeringen, die aan hoge betrouwbaarheidseisen moeten voldoen. Door de zeespiegelstijging stijgt op de langere termijn het aantal sluitingen per jaar. Deze uitdaging vraagt om versterking van kennis en vakmanschap.

Stresstesten klimaatverandering

Om de kwetsbaarheden in het hoofdwatersysteem, het hoofdvaarwegennet en het hoofdwegennet in kaart te brengen, voert Rijkswaterstaat zogeheten stresstesten uit over de impact van klimaatverandering. Dat gebeurt onder andere op basis van klimaatscenario’s en thematische kaarten voor thema’s zoals hitte, bodemdaling en droogte.