Tekst Mathijs Vermathen en Famke de Kroon
RUBRIEK #DVB25: ANDERE TIJDEN
In 1996 was de reorganisatie van de verschillende directies van het ministerie van Buitenlandse Zaken en de herijking van het buitenlands beleid een feit. Hieruit ontstond onder andere de Directie Veiligheidsbeleid (DVB) en dit betekent dat deze directie dit najaar maar liefst 25 jaar bestaat. Om stil te staan bij dit jubileum laten, we elke maand een oud-directeur van DVB aan het woord en blikken we terug op andere tijden. Deze maand: Joep Wijnands, directeur DVB van 2011 tot en met 2014.
Leestijd: 4 minuten
Hoe zou u DVB uit de jaren 2011-2014 omschrijven?
“Voor ik in 2011 directeur DVB werd, had ik in de jaren ’90 al bij de voorloper van DVB gewerkt: de Directie Atlantische Samenwerking en Veiligheidsaangelegenheden. Deze naam geeft al wel aan hoezeer we in die tijd nog op de Amerikanen waren gefocust. Jaren later keerde ik terug bij de directie, nu Directie Veiligheidsbeleid.
Bij DVB zag ik hoe we de geleerde lessen op de Balkan in de jaren ’90 toepasten bij nieuwe missies zoals die in Mali (MINUSMA). Daarnaast werkten we aan een grotere rol voor Europa op veiligheidsterrein.
Ik heb aan mijn tijd hier veel plezier beleefd, DVB was een hechte club. Iedereen zette zich vol in om de wereld een beetje veiliger te maken. Ondanks de verschillende specialisaties wisten we elkaar goed te vinden en we voelden ons bevoorrecht om met zulke belangrijke dossiers bezig te mogen zijn. Ik heb nooit iemand hoeven aanjagen om een tandje bij te zetten, iedereen was intrinsiek gemotiveerd. Dit vond ik heerlijk werken.”
Wat waren de momenten die u vooral zijn bijgebleven van uw tijd bij DVB?
“Ik heb goede herinneringen aan het feit dat we in 2013 voor het eerst een internationale veiligheidsstrategie hebben geschreven. Hiervoor hadden we nog geen alomvattende veiligheidsstrategie waarin ook duidelijk de link werd gelegd tussen interne en externe veiligheid. Deze link werd in die tijd steeds duidelijker, denk aan cyber of terrorisme. Foreign terrorist fighters reisden naar het buitenland en keerden vervolgens weer terug naar Nederland. Ook werd onze economische veiligheid steeds meer bedreigd door aanvallen op cybergebied.
Hiernaast is me ook bijgebleven is dat ik in mijn tijd als directeur DVB maar liefst drie ministers van Buitenlandse Zaken heb meegemaakt. Aan het einde van dit directeurschap ging ik naar Rome als Ambassadeur van Nederland in Italië, ik grapte toen wel eens dat ik ook in Den Haag al Italiaanse toestanden had meegemaakt.”
Wat was de grootste uitdaging van uw tijd bij DVB?
“Met name in het rampjaar 2014 deden zich een aantal grote veiligheidsuitdagingen voor. IS kwam op als een duveltje uit een doosje met een enorm uitdijend kalifaat. Daarnaast annexeerde Rusland de Krim, iets dat we nooit voor mogelijk hadden gehouden. We hebben in die tijd een les geleerd die vandaag de dag belangrijker is dan ooit: niemand weet wat de Russen gaan doen, ze volgen niet onze logica. Tot slot was 2014 ook het jaar waarin MH17 werd neergehaald.
Al met al was 2014 een dramatisch jaar; door de veranderde veiligheidsomgeving in besloten de NAVO-lidatsten op een NAVO-top in Wales tot herbevestiging van de NAVO-norm van twee procent van het BBP.”
Hoe hebben de internationale veiligheidsuitdagingen zich ontwikkeld de afgelopen 25 jaar?
“We hebben nog steeds te maken met de spanningen die in 2014 zijn ontstaan. Daarnaast wordt de link tussen interne en externe veiligheid steeds belangrijker. Neem de huidige crisis in Oekraïne. De dreiging aan de oostflank vereist niet alleen een antwoord van afschrikwekkende NAVO-presentie op locatie, maar ook van verhoogde alertheid voor hybride- en cyberdreigingen in ons eigen land.
In Nederland voelen we ons nog altijd heel veilig en is er weinig sense of urgency om meer in veiligheid te investeren. Des te bijzonderder is het dat dit kabinet toch heeft besloten om substantieel in defensie te investeren. Dit is wat mij betreft een fantastische stap.
De afgelopen jaren zijn er veel nieuwe dreigingen bijgekomen. Zaken als klimaatverandering, pandemieën, cyber en China kunnen vandaag de dag grote dreigingen vormen. De dreiging die van China uitgaat hebben we jarenlang verwaarloosd, terwijl de Chinezen wel al heel lang met ons bezig zijn.”
Wat is er in uw ogen nodig om Nederland de komende 25 jaar veilig te houden?
“We moeten er in ieder geval voor zorgen dat we onze cohesie bewaren. Als ik van één scenario angstig wordt, is het wel dat Artikel 5 van de NAVO het niet houdt: dat een NAVO lidstaat bijvoorbeeld op een hybride manier wordt aangevallen maar dat sommige andere lidstaten weigeren om hier als één blok op te reageren. In dit geval zou de NAVO uit elkaar gespeeld worden en dat zou erg link zijn.
Naast cohesie binnen de NAVO is het ook belangrijk dat er verder wordt gewerkt aan Europese zelfredzaamheid op het gebied van defensie. We moeten als Europa zelfstandiger worden op dit gebied.
Deze zomer keer ik terug bij BZ na mijn functie als Directeur-Generaal Beleid bij het ministerie van Defensie. Ik neem mee terug naar BZ dat Defensie echt in de problemen is gebracht door 30 jaar aan bezuinigingen. Defensie levert serieuze kwaliteit, maar zou dit op een veel grotere schaal moeten kunnen doen. De investeringen in Defensie van het nieuwe kabinet zijn hiervoor een belangrijke stap.”
Joep Wijnands in het kort
Na zijn tijd als directeur DVB vertrok Joep Wijnands naar Rome en werd hij de Nederlandse ambassadeur in Italië. Momenteel is hij Directeur-Generaal Beleid bij het ministerie van Defensie, aankomende zomer keert hij terug bij BZ als onze ambassadeur in Turkije.
