Op maandag 24 februari 2022 stond het concept weerbaarheid (resilience) centraal tijdens de BZ-strategiedagen. Joost Flamand, directeur van de Directie Veiligheidsbeleid, leidde een sessie met experts op dit onderwerp.

Drie panelleden waren uitgenodigd om te spreken over weerbaarheid: Daniel Hamilton, Senior Fellow aan het SAIS Foreign Policy Institute, Jean-Pierre van Aubel, binnen EDEO een expert op het gebied van defensiebeleid en- strategie, en Hester Somsen,  plaatsvervangend Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. Na hun inbreng hadden deelnemers de gelegenheid om vragen te stellen. 

Modewoord

Weerbaarheid is de afgelopen jaren een modewoord geworden, waar veel aan wordt opgehangen. Dat is ook niet verwonderlijk. Door onze wereldwijde verbondenheid, ook met strategische rivalen, zijn kritieke onderdelen van onze maatschappij vatbaar voor verschillende soorten aanvallen.

Het is daarom belangijk het idee van weerbaarheid concreet te operationaliseren. Op EU-niveau worden dreigingen en aanvallen op dit moment niet op een coherente manier bestreden. De verschillende toolboxen die de EU kent, worden los van elkaar ingezet. Tijdens de sessie was de conslusie dat meer en betere samenwerking de weerbaarheid zou moeten vergroten.

Weerbaarheid: proactief en dynamisch

Niet alleen de operationele weerbaarheid was volgens het panel aan vernieuwing toe. Het begrip weerbaarheid zelf is te nauw gedefinieerd. Weerbaarheid wordt vooral gezien als een reactief en statisch middel, terwijl de dreigingen en aanvallen die ons treffen dat niet zijn.

Weerbaarheid zou daarom moeten worden opgevat als iets proactiefs en dynamisch. In de woorden van een van de sprekers: “we need to bounce forward, not backward”. Weerbaarheid zou om deze reden ook een prominentere plek moeten krijgen in de partnerschappen van de EU.

Tot slot ging het panel in op het belang van interne weerbaarheid: te vaak wordt weerbaarheid gedefinieerd als iets externs, terwijl dreigingen ook van binnenuit kunnen komen. Zo is de afgelopen jaren duidelijk geworden dat stabiele democratieën steeds vaker onder druk staan van negatieve invloeden van binnenuit.

Strategische autonomie van de EU

Weerbaarheid werd in deze sessie ook in het licht geplaatst van de strategische heroverwegingen van EU en NAVO. In EU-verband is weerbaarheid bijvoorbeeld een belangrijk onderdeel van de (open) strategische autonomie die de Unie nastreeft.

De coronapandemie heeft duidelijk gemaakt dat de EU op kritieke onderdelen te afhankelijk is geworden van derden. Hierdoor is de weerbaarheid ook afgenomen. Een logische redenering zou zijn om die strategische afhankelijkheden af te schalen. Wel vindt het panel een waarschuwing op zijn plaats: weerbaarheid zou niet moeten leiden tot protectionisme. Dat zou de open economie van de EU kunnen schaden.

Nationaal

Tot slot kwam de rol van de samenleving en de private sector ter sprake. Want naast interstatelijke samenwerking, moeten ook de private sector en de samenleving worden betrokken bij het versterken van de weerbaarheid. Denk aan publieke voorlichting en toezicht op malafide overnames.

De sessie sloot af met het idee om een werkgroep in hnte leven te roepen, waarin private sector en overheid samenwerken om weerbaarheid bovenaan de agenda te houden.