Transparantie over algoritmes afdwingen

De uitdagingen op gebied van privacy en ethiek zijn nu al levensgroot in onze digitaliserende samenleving. Hoe zorgen we dat er geen monster van Frankenstein met onze gegevens aan de haal gaat? Privacy- en internetexpert Marietje Schaake had hier veel interessante dingen over te zeggen.

Schaake werd thuis digitaal geïnterviewd door conferentievoorzitter Elisabeth van der Steenhoven. Deelnemers konden via de chat ondertussen vragen stellen die Schaake ook beantwoordde. Eerst sprak zij over digitale soevereiniteit. Als oud-Europarlementariër heeft Marietje Schaake groot inzicht in de politieke gevolgen die de digitale ontwikkelingen wereldwijd met zich meebrengen. “Europa heeft momenteel een leidende rol in de visie op digitalisering”, zei ze. “Dat is erg goed maar we moeten oppassen dat dit niet alleen regulering betreft. We moeten visie ontwikkelen. China heeft bijvoorbeeld al soevereiniteit geclaimd. Chinese bedrijven doen gigantische overnames; ze zijn gericht bezig technologie Chinees te maken. Dat gebeurde al toen ik nog in het Europese Parlement zat en Japan ons toen hier voor waarschuwde. Europese lidstaten moeten samenwerken om hun macht niet uit handen te geven. We moeten samen optreden tegen autoritaire regimes. Meer onafhankelijkheid en keuzevrijheid opeisen. Tegelijkertijd zijn we afhankelijk van andere landen en kunnen we niet onverbloemd ons eigenbelang voorop stellen. Dat blijft een balans.”

Silicon Valley

Schaake roemde de innovatieve digitale ontwikkelingen in Silicon Valley maar plaatste daar een kanttekening bij: het is bij uitstek een jagende geldmotor. “Dat we digitale vernieuwing ook moeten inzetten om de kwaliteit van ons leven te verbeteren, wordt in deze bubbel wel eens vergeten. De kloof tussen arm en rijk, de schade die we aan het milieu hebben toegebracht: in Nederland is het heel normaal om daar oplossingen voor te bedenken op het digitale vlak. In Silicon Valley niet.”

Corona

Hoe heeft Covid-19 Silicon Valley veranderd?, wilde een deelnemer weten. “We hebben door corona een live experiment verzorgingsstaat meegemaakt”, antwoordde Schaake. “En ook is doorgedrongen hoe in sommige landen de verzorgingsstaat volledig afwezig is, zoals in de Verenigde Staten. In tegenstelling tot in Nederland zijn werknemers daar vaak nog dagloners: wie niet werkt, verdient niets. Mensen blijven op de werkvloer komen en het virus grijpt om zich heen. De vraag nu is hoe we het publieke debat hierover kunnen organiseren, vooral nu het heffen van belastingen als basis voor de verzorgingsstaat in de VS nog steeds een taboe is. De discussie hierover is wel in opkomst en daar ben ik benieuwd naar.”

Macht

Natuurlijk kwam de macht van de grote platforms ook in deze keynote aan de orde. Marietje Schaake waarschuwt al langer dat we als internetgebruikers overgeleverd zijn aan de grillen van commerciële bedrijven. “Trump werd zijn megafoon afgenomen door Twitter, niet door de overheid. Willen we dit met z’n allen? En ook nu het hele netwerk aan financiële diensten, infrastructuur, wapens en nog veel meer is gedigitaliseerd zie je dat de bedrijven de politieke beslissingen nemen. Laat een onafhankelijk toezichthouder naar monopolisten als Google kijken en aantonen waar het fout gaat. Onafhankelijk, want er is ook nog iets als rechtsbescherming waar ook bedrijven als Google recht op hebben.”

Nederland

Wat zijn de digitale kansen voor Nederland?, was verder een belangrijke vraag vanuit de chat. Schaake zei hierop dat wij een “positieve agenda” moeten hebben. “We trappen teveel op de rem terwijl er talloze kansen liggen. Den Haag kunnen we naar voren schuiven als een stad van vrede en rechtvaardigheid. Van helderheid over internationaal recht.” Tenslotte sprak Schaake over transparantie van algoritmes. “Als internetgebruiker weet je niet of je eerlijk  behandeld wordt, of je privacy wordt beschermd. Het enige wat je weet is dat je data verwerkt worden in combinatie met algoritmes. Die transparantie moeten we afdwingen. Toezichthouders kunnen eisen stellen aan de werking van algoritmes, zoals nu de financiële processen van banken worden doorgelicht.”