Het weer is grillig, de bodem beweegt en het klimaat verandert. KNMI'ers waren ook in 2017 gedreven om het weer en andere verschijnselen in lucht en aarde te begrijpen en te duiden. Om deze kennis met Nederland te delen. Om verder te kijken dan het weer van vandaag.

Lancering klimaatsatelliet Tropomi

Vrijdag 13 oktober 2017 is klimaatsatelliet Tropomi succesvol gelanceerd vanaf lanceerbasis Plesetzk in Rusland. Deze satelliet verricht wereldwijd metingen van luchtkwaliteit en broeikasgassen. Tropomi doet honderd minuten over een omloop rond de aarde en is zo in staat om de hele aardse atmosfeer in één dag volledig in kaart te brengen, elke dag opnieuw.

De eerste beelden van Tropomi zijn scherper dan ooit en even indrukwekkend als ontluisterend. De uitstoot van luchtvervuiling in ons eigen land en waar ook ter wereld is duidelijk zichtbaar. De rookpluimen verraden zelfs waar de wind vandaan komt. Heel bijzonder voor waarnemingen door een satelliet op 800 kilometer hoogte.

Een van de eerste beelden van Tropomi: concentratie stikstofdioxide (NO2) op 7 november 2017. Hier zijn goed de pluimen van Brussel, Rotterdam/Den Haag, Amsterdam en Ruhrgebied te zien. Dit soort beelden zijn nog nooit eerder vanuit de ruimte gemaakt. (©KNMI/NSO/ESA)

Zeer actief Atlantisch orkaanseizoen

Het Atlantisch orkaanseizoen 2017 gaat de boeken in als extreem actief en destructief. Meest dramatisch zijn de verwoesting in de Caraïben door Irma en Maria en de schade op het vasteland door Harvey, Irma en Nate. In Europa was orkaan Ophelia een zeer opmerkelijke gebeurtenis.

Dit orkaanseizoen heeft een aantal records opgeleverd. Harvey, categorie 4, veroorzaakte eind augustus in Texas recordhoeveelheden neerslag. Irma, categorie 5, veroorzaakte begin september met 37 uur wereldwijd de langstdurende periode van categorie 5 wind (was 24 uur). Harvey en Irma maken 2017 het eerste seizoen met twee orkanen die als categorie 4 aan land zijn gekomen op continentaal Verenigde Staten. Ophelia, categorie 3, half oktober, is de meest oostelijke zware orkaan sinds het begin van satellietwaarnemingen in 1966. Tenslotte vormen tien tropische stormen (Franklin tot en met Ophelia) een onafgebroken reeks die allemaal zijn doorgegroeid tot orkaan. Dit is niet meer voorgekomen sinds 1893.

Orkanen Irma, Jose en Katia op 8 september 2017 (Bron: NOAA)

Meteo-tsunami treft Nederlandse kust

In de vroege ochtend van 29 mei 2017 werden er langs de Nederlandse (zuid)westkust plotseling enkele opvallend hoge golven waargenomen. De golven van soms meters hoog rolden ver het strand op en veroorzaakten met name in Rockanje schade. Er was sprake van een meteo-tsunami, een vloedgolf opgewekt door snelle luchtdrukveranderingen die zich soms voordoen tijdens de passage van een snel trekkende, actieve buienlijn.

Meteo-tsunami's komen waarschijnlijk enkele malen per jaar langs onze kust en op het IJsselmeer voor. Meestal blijven de golven beperkt tot enkele centimeters en blijven daardoor onopgemerkt. In enkele gevallen groeien ze uit tot grotere golven.

Beelden van de neerslagradar van 05.30 uur (links) en 06.00 uur (rechts). De buienlijn, in donkerrood, trekt parallel aan de kust naar het noordoosten.

Extreem weer in 2017

Het weer was vaak extreem dit jaar. Per extreme gebeurtenis kan met wetenschappelijk onderzoek aangetoond worden in hoeverre de kans daarop vergroot of verkleind is door de opwarming van de aarde. Voor een aantal extremen heeft het KNMI dat in samenwerking met internationale partners in het World Weather Attribution project gedaan.

  • Hitte van juni 2017 in West-Europa. Uit berekeningen blijkt dat de kans op zo’n warme juni een factor tien is toegenomen in Spanje en Portugal, en een factor vier in Frankrijk, Zwitserland, Nederland en Centraal Engeland. 
  • De hittegolf ‘Lucifer’ in de zomer in Zuid-Europa. Uit berekeningen blijkt dat de kans op zo’n hittegolf daar nu ongeveer 1 op 10 jaar is en dat dit rond 1950 tenminste vier keer zo zeldzaam was, maar waarschijnlijk nog veel zeldzamer.
  • Extreme regen Houston door orkaan Harvey. Er is berekend dat klimaatverandering tot nu toe de kans op zo veel regen ongeveer drie keer zo hoog heeft gemaakt. Door het warmere water van de Golf van Mexico is er meer vocht in de atmosfeer wat tot meer regen leidt. 
  • Koud winterweer eind december in Noord-Amerika. De koudegolf in de laatste week van december was uitzonderlijk, met een geschatte herhalingstijd van grofweg 250 jaar in het huidig klimaat. In het klimaat van het begin van vorige eeuw was dit ongeveer 17 jaar. De huidige koudegolf is in een eeuw tijd dus ruwweg 15 keer zo zeldzaam geworden. 
Temperatuur in Europa in juni ten opzichte van normaal (1981-2010). (Bron: ECMWF/KNMI)

120 jaar weerstation De Bilt

In De Bilt wordt al 120 jaar ononderbroken gemeten. Vanaf de verhuizing van het KNMI naar De Bilt in 1897 tot op de dag van vandaag. Ter ere daarvan heeft het KNMI een certificaat ontvangen van de Wereld Meteorologische Organisatie. Hiermee wil de WMO het belang benadrukken van lange-termijn-waarnemingen, die de basis vormen van weersverwachtingen en klimaatwetenschap.

Het oudste weerstation van Nederland staat in Den Helder en stamt uit 1843.

Best gelezen websiteberichten

Met nieuwsberichten op onze website duiden we actuele situaties op onze kennisgebieden Weer, Klimaat, Seismologie, Satellieten en Akoestiek. Hiermee laten we zien wat het KNMI doet.

De top 3 meest bekeken nieuwsberichten

Een klimaatbericht als aanvulling op het weerbericht. Een bericht waarin verschillende aspecten van klimaat en klimaatverandering worden belicht. Vaak aansluitend bij de actualiteit, soms als uitleg van complexe weer- of klimaatverschijnselen. Het KNMI is er in het voorjaar van 2017 mee begonnen en op 29 december verscheen het honderdste bericht.

De top 3 meest bekeken klimaatberichten: