2018 was het vijfde zeer warme jaar op rij. Het was het op één na warmste jaar sinds het begin van de metingen. De zomer van 2018 was een van de droogste zomers sinds 1906. Dit beeld past allemaal in de trend van een opwarmend klimaat. Twintig jaar geleden konden we de opwarming van de aarde net aantonen in de wereldgemiddelde temperatuur, tien jaar geleden konden we de opwarming aantonen in de gemiddelde temperatuur in Nederland, en nu zien we al duidelijke trends in extreem weer.
Het KNMI analyseert hoe het klimaat zich in Nederland heeft ontwikkeld. Dat doen we door veel gegevens over het klimaat te verzamelen, de temperatuur en de neerslag. Maar ook door te kijken hoe de luchtkwaliteit zich ontwikkelt, met satellieten. Door in kaart te brengen hoe via scenario’s het klimaat verandert kunnen de verschillende sectoren van onze samenleving zich zo goed mogelijk laten voorbereiden op de klimaatverandering. Of het nu gaat om extreem weer, zeespiegelstijging of bijvoorbeeld langdurige periodes van droogte.
Klimaatverandering zichtbaar
Het was deze zomer droog, uitzonderlijk warm en zonnig. Daardoor werd het nog droger dan het al was. De zomer is veelvuldig vergeleken met die van 1976. Dit droogste jaar ooit komt eens in de negentig jaar voor, de zomer van 2018 eens in de dertig jaar. De kans op een droge zomer zoals die van 2018 is tot nu toe niet veranderd door klimaatverandering.
In Nederland is een duidelijke trend naar meer extreme regen, zowel in de winter als in de zomer. De trend is het sterkst in hevige onweersbuien in de zomer
De temperatuur van de warmste dagen van het jaar neemt duidelijk toe, oftewel hittegolven komen vaker voor en duren langer. Koudegolven nemen af. De koudste dagen per jaar warmen zelfs sneller op dan andere dagen doordat we in de winter vaker westenwind hebben. Bovendien, op koude dagen als de wind uit het noordoosten komt, is de aangevoerde noordpoollucht niet meer zo koud als vroeger.
Bewustwording
Visualisatie van data is een krachtige manier om informatie over te brengen. Warming stripes, een klimaatstreepjescode, laat zowel de jaar-op-jaar variaties als de opwarming van het klimaat goed zien. Ieder verticaal streepje in onderstaand figuur staat voor één jaar, van het begin van de metingen tot nu. De kleur van het streepje geeft de gemiddelde temperatuur van dat jaar aan: blauw voor relatief koele jaren, rood voor relatief warme jaren.
Hoezeer de warme zomer de gemoederen in Nederland heeft bezig gehouden blijkt wel uit de verkiezing van het getal van het jaar. Het getal van het jaar is 38,2 graden geworden, de hoogste temperatuur in 2018 in Nederland, gemeten op 26 juli in Arcen.
Het KNMI onderzocht in 2018 voor de regio’s Utrecht en Amsterdam de klimaatverandering in deze regio’s. Op deze manier wordt klimaatverandering voor de bewoners en beleidsmakers in de regio dichterbij, concreter en tastbaarder.
Als aanvulling op het weerbericht plaatsen we wekelijks klimaatberichten. Een bericht waarin verschillende aspecten van klimaat en klimaatverandering worden belicht. Vaak aansluitend bij de actualiteit, soms als uitleg van complexe weer- of klimaatverschijnselen.
Mitigatie en adaptatie
Hoe kunnen we de opwarming van de aarde verminderen (mitigatie) en hoe kunnen we ons aanpassen aan klimaatverandering (adaptatie). Het KNMI draagt hieraan bij met kennis over klimaatverandering en klimaatscenario’s voor de toekomst.
COP24 Katowice
De opwarming van de aarde is duidelijk gerelateerd aan de toename van de hoeveelheid CO2. Als we de stijging van de wereldgemiddelde temperatuur willen stoppen moet deze toename naar nul gaan: geen netto uitstoot van broeikasgassen meer. In december 2015 werd hierover in Parijs (COP21) het klimaatakkoord opgesteld.
In december 2018 vond de 24e klimaattop (COP24) plaats in de Poolse stad Katowice. Hier zijn afspraken gemaakt over de verfijning en toepassing van het akkoord van Parijs. Het KNMI draagt aan dit proces bij met verschillende studies en rapporten over klimaatbeleid en opties voor mitigatie. Het KNMI is namens Nederland één van de vertegenwoordigers in het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties. Ook is het KNMI nauw betrokken bij de onderhandelingen namens de Nederlandse overheid.
Global Center on Adaptation
Klimaatadaptatie is cruciaal en dient hand in hand te gaan met klimaatmitigatie, zoals ook bekrachtigd is in het klimaatakkoord van Parijs. In 2017 is een mondiaal topkenniscentrum klimaatadaptatie opgericht, het Global Center on Adaptation. Dit centrum ondersteunt landen, organisaties en bedrijven met kennis en advies op het gebied van klimaataanpassing. Dankzij deze ondersteuning kunnen zij zich in de nabije toekomst beter wapenen tegen de gevolgen van klimaatverandering. Thuisbasis van dit nieuwe klimaatcentrum is Nederland: Rotterdam en Groningen.
De minister van Infrastructuur en Waterstaat, Cora van Nieuwenhuizen, heeft het initiatief genomen om de Global Commission on Adaptation op te richten, bestaand uit 28 leden uit 19 verschillende landen. Voormalig Secretaris-Generaal Ban Ki-Moon van de Verenigde Naties, Microsoft-oprichter Bill Gates en Wereldbank CEO Kristalina Georgieva geven leiding aan deze commissie. Het KNMI is nauw betrokken bij concrete activiteiten van het Global Center zoals technische assistentie voor ontwikkelingslanden bij klimaat adaptatie en fungeert ook als liaison tussen het centrum en de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO).
