Dit jaar was recordwarm en zeer zonnig. Hoe passen die hitte, de zon en het andere weer in Nederland van vorig jaar in een langjarige trend? Was het weerjaar 2020 een voorproefje van een warmere toekomst?

Droog en zonnig voorjaar

De lente was record zonnig en zeer droog. Beide kenmerken passen in een langjarige trend. Sinds het begin van de vorige eeuw (het begin van de KNMI metingen), maar vooral vanaf de jaren tachtig, is er een trend naar meer zonneschijn. Deze trend wordt veroorzaakt door een afname van de luchtvervuiling en van de bewolking. In het voorjaar van 2020 waren de luchten extra schoon en vrijwel zonder vliegtuigstrepen door de coronamaatregelen, en was er een aanhoudend hogedrukgebied dat het aantal zonuren verder deed toenemen. Er is nog geen waarneembare trend naar meer of minder hogedruk, maar in de KNMI-klimaatscenario’s voor de toekomst wordt wel rekening gehouden met een mogelijke verandering van weerpatronen die leiden tot een toename van droogte.

Het hogedrukgebied en het daarbij passende weer (droog, zon en warm) leidde tot een recordhoog neerslagtekort in de maanden april en mei (figuur 1). Dit past in een langjarige trend naar drogere voorjaren. Deze trend wordt grotendeels veroorzaakt door toegenomen verdamping, ten gevolge van hogere temperaturen en meer zon.

Tijdreeks van het maximaal neerslagtekort in de maanden april en mei.

Lange hittegolf in de zomer

De zomer was gemiddeld behoorlijk warm, wat natuurlijk past bij de algemene opwarming van het klimaat. Verder viel de hittegolf op, van 5 tot 18 augustus, met daarin negen tropische dagen. Het aantal dagen met zulke hoge temperaturen is flink toegenomen door klimaatverandering (figuur 2) en zal naar verwachting verder toenemen.

Tijdreeks van het jaarlijks aantal tropische dagen (dagen met maximumtemperatuur van 30,0 °C of hoger).

Winter zonder kou

Tenslotte een extreme gebeurtenis die wellicht minder is opgevallen: een winter zonder echte kou. Het Hellmann-koudegetal, de som van alle dagtemperaturen onder het vriespunt, kwam slechts tot 0,1 graden (figuur 3). Aan de hand daarvan wordt de winter als ‘buitengewoon zacht’ geclassificeerd. Klimaatverandering leidt tot mildere winters met minder koudegolven, de zachte winter past bij die trend.

Tijdreeks van het Hellmann-koudegetal (som van alle etmaalgemiddelde temperaturen onder 0 °C, met weglating van het minteken).

Wisselvalligheid blijft bestaan

Zo gezien past het opvallende weer van het afgelopen jaar dus bij het weer dat we verwachtten onder klimaatverandering. Er moet echter wel een kanttekening gemaakt worden. Ook in de toekomst, wanneer het gemiddeld nog warmer is dan nu, zal het weer wisselvallig zijn. Verregende lentes of, positiever gedacht, schaatswinters zullen ook in de toekomst nog voorkomen.