Tekst Nina Krijnen & Amerens Jongsma
Na vijf jaar hoofd te zijn geweest van de Task Force Cyber bij het ministerie van Buitenlandse Zaken draagt Carmen Gonsalves het stokje over. Ze start na de zomer als ambassadeur in Chili. Voor dit artikel spraken we met haar over haar ervaringen en de lessen die ze meeneemt.
Leestijd: 4 minuten
Een terugblik: hoe kwam je als diplomaat terecht in het cyberdomein?
"Tijdens de eerste Global Conference on Cyberspace in 2011 in Londen maakte ik voor het eerst kennis met cyber. Ik werd me er gelijk van bewust dat cyber niet alleen puur technisch is, maar ook raakt aan veiligheidsthema’s, internationale betrekkingen en online mensenrechten. Staten spelen hierbij een belangrijke rol maar zeker niet de enige.
Het internet wordt vormgegeven en draaiende gehouden door de technische gemeenschap, bedrijven, academici en het maatschappelijk middenveld. Al deze spelers zijn relevant en dat maakt het cyberdomein zo interessant. In 2016 kwam ik terug naar Den Haag en werd ik Hoofd Task Force Cyber. Ik wilde maar al te graag meer leren over cyber, een terrein met nieuwe dreigingen die onze manier van leven sterk kunnen aantasten."
Hoe ziet het cyberbeleid van Buitenlandse Zaken eruit en waarom is het zo belangrijk?
"Binnen het cyberdomein staan enorme economische belangen op het spel, zodra bijvoorbeeld de energievoorziening of het financiële verkeer worden aangetast. Digitale ontwikkelingen zijn ook onlosmakelijk verbonden met nationale en internationale veiligheidsvraagstukken. Online vrijheid en privacy zijn cruciale waarden die ons welzijn, onze democratie en manier van leven kunnen beïnvloeden. Dit is waar we ons als Task Force Cyber, in samenwerking met partners, voor inzetten. Ons hoofdmotto is daarbij altijd geweest dat we een open, vrij en veilig cyberspace nastreven.
Bij de Task Force Cyber doen we dat middels drie pijlers. Ten eerste schrikken we onverantwoord gedrag in cyberspace af door op diplomatiek niveau te reageren. We noemen dat diplomatieke respons. Met EU-lidstaten hebben we instrumenten ontwikkeld om effectief te kunnen reageren door bijvoorbeeld een gezamenlijke verklaring, waarin we waar mogelijk attribueren, of zelfs sancties opleggen.
De tweede pijler is gericht op internationaal recht en bescherming van mensenrechten offline en online. Tot slot werken we via een multi-stakeholderbenadering. Zo helpen we landen om hun expertise en skills op het gebied van cyber te vergroten. Dit doen we onder andere via het Global Forum on Cyber Expertise (GFCE), een multi-stakeholdernetwerk voor capaciteitsopbouw."
Op Twitter werd een screenshot gedeeld van bijna alleen maar vrouwen bij een VN-overleg. Welke ontwikkeling zie jij op het gebied van gender in het cyberdomein?
"Binnen cyberdiplomatie zie ik een positieve verandering. Toen ik in 2016 begon, waren 5 van de 25 leden in de VN Group of Governmental Experts (GGE) vrouw. De VN Secretaris-Generaal heeft gendergelijkheid actief onder de aandacht gebracht en inmiddels zijn er meer vrouwen die veel kennis op het gebied van cyber en diplomatie hebben. Nederland steunt dit actief door initiatieven als het Women in Cyber Fellowship, een fellowshipprogramma om vrouwelijke delegatieleden te laten deelnemen aan VN-processen en een vrouwennetwerk binnen het GFCE."
Naast gender komt diversiteit ook regelmatig ter sprake; wat betekent dit voor jou?
"Naast technologie draait het cyberdomein uiteindelijk om het gedrag van de verschillende actoren en hoe we dat ten positieve beïnvloeden. Daar heb je verschillende perspectieven voor nodig. Iedereen kan zich vanuit zijn/haar eigen discipline en persoonlijke benadering met cyber en nieuwe digitale technologieën bezighouden en een belangrijke rol spelen. Niet alleen 'techies', maar ook juristen en sociale wetenschappers bijvoorbeeld.
Ik ben ervan overtuigd dat een organisatie sterker, creatiever, effectiever en weerbaarder wordt door diverse teams. Hiervoor moeten we een werksfeer met de juiste faciliteiten creëren die ervoor zorgt dat iedereen zich optimaal kan ontwikkelen. Wat me naast gendergelijkheid erg aan het hart gaat, is dat we onze werkplekken beter openstellen voor mensen met een arbeidsbijzonderheid."
ODE aan Carmen Gonsalves
Je hebt recent zelfs de onderscheiding van de Onbeperkte Denker ontvangen!
"Wat een eer inderdaad! Het is waardevol om te laten zien dat dit leeft binnen Buitenlandse Zaken. Ik ben blij met de samenwerking met mijn collega’s in het MT van DVB en hun actieve rol in het ‘onbeperkte denken’ en het wegnemen van hobbels en obstakels voor mensen met enorme ambitie en talent. Niemand is ‘normaal’ en juist in de bijzonderheid ligt onze kracht."
Fast forward: wat hoop je dat de Task Force Cyber de komende tien jaar neer zal zetten?
"Mijn voorganger Wouter Jurgens had met zijn team al een goede basis gelegd waar wij verder op hebben gebouwd. Nederland heeft veel te brengen. Ik hoop dat we over tien jaar nog steeds de vooraanstaande rol spelen in internationale onderhandelingen over cybernormen en internationaal recht in cyberspace. Uiteindelijk zijn cybernormen technologisch neutraal; het zijn gedragsnormen die je altijd kunt toepassen op nieuwe ontwikkelingen en bijhorende gevaren. We moeten wel actief blijven uitleggen hoe die normen precies van toepassing zijn op nieuwe technologieën.
Ik hoop ook dat de digitale kloof in de wereld krimpt zodat landen weerbaarder worden en meer samenwerken om veiligheid en stabiliteit te bevorderen. Cyber zal ook in een volgend kabinet hoog op de agenda moeten staan. Daarbij is het hoe dan ook belangrijk dat we tussen de ministeries goed blijven samenwerken en een eenduidige Nederlandse boodschap internationaal kunnen etaleren."
Waar ben je het meest trots op?
"Ik ben ontzettend trots op ons team in Den Haag dat nauw samenwerkt met Nederlandse cyberdiplomaten op onze posten over de hele wereld. Zij zijn onze ogen en oren en versterken ons internationale netwerk. Binnen Buitenlandse Zaken is er constante samenwerking met andere directies. Ik ben ook ontzettend blij dat wij een uitstekende ambassadeur voor Cyber en Veiligheid hebben – Nathalie Jaarsma. Eigenlijk is het dus one team verspreid over BZ en onze posten.
Het geeft me veel voldoening dat we Nederlandse prioriteiten – bescherming van de publieke kern van het internet en de toepassing van het internationaal recht in cyberspace – in de belangrijke VN-rapporten over cyber hebben weten te krijgen. Dit blijft een werk in uitvoering, maar Nederland loopt voorop. Tot slot vind ik het geweldig dat we een van de belangrijkste voortrekkers zijn op het gebied van capaciteitsopbouw, onder meer via onze initiërende rol in het GFCE waar ik met trots co-voorzitter van heb mogen zijn."
Heb je nog een gouden tip voor je opvolger?
"Wat ik vooral hoop, is dat we binnenkort weer meer kunnen gaan reizen en ik wens mijn opvolgster Maartje van harte toe dat ze ook de kans krijgt om die bijzonder kleurrijke internationale cyber community te leren kennen – van mensen die zich met de harde inlichtingen- en veiligheidskant bezighouden, tot en met de digitale vrijheidsstrijders."
