Tekst Sabine Visser & Gerlof Kruidhof
Ieder jaar rapporteert het kabinet aan de Kamer over ons exportcontrolebeleid. In 2020 zijn 1068 vergunningen afgegeven voor de export van militaire goederen met een totale waarde van ruim 550 miljoen euro. Het overgrote deel daarvan is bestemd voor EU- en NAVO-partners. De grootste afnemers buiten de EU en NAVO waren Pakistan en Zuid-Korea. De totale waarde van afgegeven vergunningen in 2020 is gedaald met zo’n 40% ten opzichte van 2019 (923 miljoen euro).
Corona-effect?
Het ligt in de rede dat de pandemie daar een invloed op heeft gehad. Ook bijvoorbeeld Italië, Frankrijk en Duitsland rapporteren een daling van de wapenexportcijfers. Hoe groot dit corona-effect precies is, valt niet vast te stellen. De cijfers fluctueren aanzienlijk van jaar op jaar. Een grote order heeft al snel een grote impact op het totaal. Zo is in 2014 een globale vergunning afgegeven voor het F-35-programma met een waarde van 700 miljoen euro. Deze ene vergunning was daarmee goed voor een derde van de totale waarde van alle afgegeven vergunningen in 2014.
Te streng of niet streng genoeg?
Nederland heeft een reputatie exportcontrole strenger toe te passen dan andere EU-lidstaten. Toch lijkt dat op basis van cijfers die lidstaten aan de EU rapporteren mee te vallen. De ‘denial rate’ van Nederland is vergelijkbaar met die van andere landen. Uiteraard zijn de cijfers niet een-op-een vergelijkbaar. Zo kunnen Nederlandse bedrijven ervan afzien vergunningen voor bepaalde gevoelige bestemmingen aan te vragen omdat zij de kans dat deze worden goedgekeurd als erg laag inschatten. Ook verschilt de exportmix tussen landen en worden bijvoorbeeld in Tsjechië of Frankijk voor andere goederen en andere eindbestemmingen vergunningen afgewezen.
Nederland is wel zeer transparant en publiceert als een van de weinige landen informatie over afgewezen vergunningsaanvragen voor militaire goederen en de reden voor afwijzing op de website van de Rijksoverheid.
Meer transparantie
Al jaren staat Nederland in de top-3 van de meest transparante landen t.a.v. wapenexport in de Small Arms Trade Transparency Barometer. Toch is er altijd ruimte voor verbetering. Dit jaar is het jaarrapport herzien en – mede op basis van aanbevelingen uit een interne beleidsdoorlichting – verder aangevuld met informatie over vergunningen die zijn afgegeven voor dual-use-goederen en goederen die kunnen worden gebruikt voor foltering. Transparantie is van belang om internationaal een inhoudelijke dialoog te voeren over exportcontrole en te komen tot een gezamenlijke aanpak. Dus als jullie na het lezen van het jaarrapport suggesties hebben voor verbeteringen, aarzel niet!
