De moeders van Marokko: in de frontlinie van de strijd tegen radicalisering

Diezelfde kracht van moeders staat centraal in het ‘Oum Action’-project, een initiatief gefinancierd door Nederland via het Nordic Centre for Conflict Transformation (NCCT). Het project, waarvan de naam verwijst naar het Arabische woord voor ‘moeder’, richt zich op vrouwen wier man, zoon of dochter is geradicaliseerd. Sommige van deze familieleden sloten zich aan bij terroristische groeperingen zoals IS en vochten in Syrië en Irak.

Tijdens de hoogtijdagen van IS, tussen 2013 en 2016, waren Marokkanen oververtegenwoordigd onder de buitenlandse strijders. Duizenden maakten via Turkije de oversteek naar Syrië en Irak. Het merendeel van hen kwam om in de strijd. Anderen werden gevangengenomen door het regime van Assad, terwijl anderen nog steeds vastzitten in Koerdische kampen. Ook zijn velen al opgepakt door de Marokkaanse autoriteiten voordat ze konden afreizen naar IS-gebied.

Tien jaar later

Tien jaar later ontmoeten medewerkers van de Nederlandse ambassade in Rabat een groep moeders die deelnemen aan het door Nederland gefinancierde Oum Action-project. De vrouwen delen verhalen over hoe hun zonen, vaak via online kanalen, langzaam radicaliseerden. En hoe sommigen nog dagelijks in onzekerheid zitten of hun man, zoon of dochter (of inmiddels kleinkinderen) ooit nog terug komen naar Marokko.

Enkele moeders zitten in het zogenaamde “National Committee of the Families of Stranded and Detained Moroccans in Syria and Iraq” die bij de Marokkaanse autoriteiten lobbyt voor repatriëring van hun familieleden uit kampen en gevangenissen in Syrië en Irak.

Preventie

Een belangrijk aspect van het project is de focus op preventie. Door hun ervaringen te delen met andere moeders in hun gemeenschap, helpen de deelnemers signalen van radicalisering vroegtijdig te herkennen. Volgens NCCT spelen moeders hierin een cruciale rol.

“Moeders hebben vaak een beter netwerk in de lokale gemeenschap dan vaders, en zijn meer betrokken bij wat er zich binnen het gezin afspeelt,” zegt een medewerker. “Ze praten met buren, wisselen informatie uit en kunnen daardoor snel ingrijpen.”

Daarnaast is Oum Action voor de moeders een plek voor steun onder lotgenoten. Het hebben van familieleden die geradicaliseerd zijn of zich hebben aangesloten bij een terroristische groepering, brengt namelijk naast verdriet ook stigma en sociale uitsluiting met zich mee.

Internationale samenwerking

De Marokkaanse regering erkent het belang van lokale initiatieven zoals Oum Action, en combineert deze met internationale samenwerking. Minister van Buitenlandse Zaken Nasser Bourita stelde in 2023: “No State can effectively address terrorism in isolation.”

Marokko en Nederland werken daarom niet alleen samen op gemeenschapsniveau, maar ook binnen multilaterale verbanden zoals de anti-IS-coalitie en het Global Counterterrorism Forum (GCTF), waarvan beide landen co-voorzitters waren.

Strijd tegen extremisme begint thuis

Hoewel IS grotendeels is verslagen, blijft de dreiging van terrorisme wereldwijd aanwezig. Het zwaartepunt verschuift nu naar de Sahel-regio, een gebied in Marokko’s achtertuin. Om deze dreiging te bestrijden, is een combinatie van internationale samenwerking en het aanpakken van de grondoorzaken van radicalisering essentieel.

Het werk van de moeders in Oum Action onderstreept dat de strijd tegen extremisme niet alleen op de slagvelden of in vergaderruimtes moet worden gevoerd, maar ook in huishoudens en gemeenschappen. Zoals bondscoach Walid Regragui, die tijdens het WK na een overwinning zijn moeder publiekelijk omarmde, het verwoordde: “Our success is not possible without our parents’ happiness.”

Lees het volgende artikel: Nederlandse inzet op het Internet Governance Forum in Riyad.