Tekst Jacco-Pepijn Baljet
Foto © ECP | Platform voor de Informatiesamenleving / NLIGF
In februari stond Riyad in de geopolitieke schijnwerpers als locatie voor gesprekken tussen Amerikaanse en Russische delegaties. Saoedi-Arabië wil een grotere rol spelen op het wereldtoneel, ook op het gebied van digitale technologieën. Twee maanden eerder was het gastland van het Internet Governance Forum (IGF). Het IGF, een jaarlijkse VN-conferentie, open voor alle belanghebbenden, is een bottom-up en inclusief discussieplatform voor beleidsvraagstukken rond het internet en digitale technologieën. In december 2024 kwamen zeker 7000 deelnemers uit meer dan 140 landen naar Riyad voor meer dan 300 IGF-sessies. Nederland was goed vertegenwoordigd met stakeholders vanuit de overheid (ministeries van Buitenlandse Zaken en Economische Zaken), academici, de technische gemeenschap, bedrijfsleven en maatschappelijk middenveld. Met de opkomende herziening van de zogenaamde World Summit on the Information Society, inclusief het mandaat van het Internet Governance Forum, staat er veel op het spel in 2025. De ministeries van Economische Zaken en Buitenlandse Zaken staan hier gezamenlijk voor aan de lat.
Terug naar Tunis in 2005
In 2003 in Geneve, daaropvolgend in 2005 in Tunis, vonden twee fases van de World Summit on the Information Society (WSIS) plaats. Onder de paraplu van de VN kwamen overheden en andere stakeholders voor de eerste keer samen om te bespreken hoe het internet bij kan dragen aan sociaaleconomische ontwikkeling, hoe het internet beheerd moet worden en hoe digitale kloven (verschillen in internet-toegang) tussen landen overbrugd moeten worden. De uitkomsten van deze WSIS zijn gevat in een Declaration of Principles, de Geneva Plan of Action en de Tunis Agenda. Sommige landen, waaronder Rusland, pleitten toen voor meer statelijke controle over het internet, ten koste van andere stakeholders. Andere landen, zoals Zuid-Afrika, hadden belang bij financiering om de digitale kloof te overbruggen. Een derde groep landen, waaronder Nederland, maakte zich hard voor het multi-stakeholder-model van internet governance. Uiteindelijk is er destijds een compromis bereikt, met de belofte van meer financiering voor ontwikkelingslanden, en de oprichting van het Internet Governance Forum (IGF) als open en inclusief multi-stakeholder platform, maar zonder besluitvormingsmacht.
Het 19e Internet Governance Forum: 19x “meer van hetzelfde”?
In 2006 kwamen stakeholders van over de hele wereld bijeen voor het eerste IGF in Athene. Inmiddels zijn er talloze Nationale, Regionale en Youth IGFs opgezet, waaronder het NLIGF, dat jaarlijks door ECP georganiseerd wordt. Betekent dit dat er sindsdien elk jaar, 19x, dezelfde discussies gevoerd zijn? Integendeel! Talloze nieuwe onderwerpen zijn op de agenda van het IGF gezet, waaronder de governance van Kunstmatige Intelligentie (AI), informatie-integriteit en desinformatie, privacy, cybersecurity, kinderrechten, duurzaamheid van digitale technologieën en de genderkloof in toegang tot het internet. Het IGF kan zich aanpassen aan de actualiteit door de decentrale en bottom-up manier van organiseren, waarbij iedereen een sessievoorstel kan indienen. Daarnaast profileerde Saoedi-Arabië zich als gastland van het IGF door te wijzen op de enorme kloof in ontwikkeling van AI, waar slechts een handvol landen momenteel van profiteren. Gezien de recente ontwikkelingen in China en de VS is deze kloof een actueel thema.
De World Summit on the Information Society +20: waarom is dit van belang?
20 jaar na Tunis worden de WSIS-afspraken herzien. De kern van de oorspronkelijke WSIS-afspraken bevat losse eindjes. Enerzijds is de belofte van financiering niet volledig nagekomen; ruim 2,5 miljard mensen zijn nog geen internetgebruikers. Anderzijds is de controverse over de rol van de verschillende stakeholders in internet governance nog niet definitief beslecht. De buitensporige macht van grote tech-bedrijven leidt ertoe dat het pleidooi van een land als Rusland, voor statelijke controle over het internet, meer steun kan krijgen onder VN-lidstaten. Nederland en de EU hebben altijd profijt gehad van het open, decentrale en interoperabele karakter van het internet en blijven dan ook pleiten voor de betekenisvolle deelname van álle stakeholders aan het internationale beheer van het internet.
Waar gaat de reis van WSIS en IGF nu naartoe?
Praktisch gezien maken vele stakeholders zich inmiddels op voor het organiseren en bijwonen van sessies tijdens het IGF in juni in Oslo, Noorwegen. Inhoudelijk gezien is deze reis minder recht-door-zee. Vrijheid van meningsuiting online betekent óók dat er, binnen een rechtsstaat, grenzen zijn aan wat er online aan content verspreid wordt. Het multi-stakeholder-model van internet governance betekent óók dat de deelname van álle stakeholders proactieve inzet vergt, om de dominantie van enkele grote marktpartijen en staten te voorkomen. Ethische, inclusieve ontwikkeling van AI betekent óók dat iedereen zich rekenschap geeft van vooroordelen in data en diversiteit aan talen.
Sommige landen menen dat de opkomst van AI en andere disruptieve technologieën een radicaal andere aanpak van internet governance vergt. Maar dat je die éne cd van Robbie Williams uit 2005 niet meer gebruikt en anno 2025 liever naar Spotify luistert, betekent niet dat Robbie Williams zelf heeft afgedaan, los van muzieksmaak natuurlijk! Op dezelfde wijze vormen de WSIS-afspraken uit 2005 een stevige basis voor het wereldwijd plukken van de vruchten van het internet, ook nu er in 2025 een dominante rol is weggelegd voor opkomende technologieën als AI. Alle hens aan het digitale dek voor WSIS+20!
