Tekst Jan-Michiel Jager & Belice van den Hout
Twee Toppen, één Alliantie
Op 23 en 24 juni vond in Den Haag de 51e NAVO-top plaats. In de vorige editie van de Veiligheidsdiplomaat werd vooruitgeblikt, nu kijken we terug op deze bijzondere dagen en blikken we alvast vooruit naar de aankomende top in Ankara op 7 en 8 juli 2026.
Terugblik NAVO-top 2025 in Den Haag
Vanaf het moment dat de eerste delegaties arriveerden, was de spanning voelbaar: zou alles zoals gepland verlopen? De organisatie was omvangrijk: honderden medewerkers uit verschillende departementen werkten samen om de top vlekkeloos te laten verlopen. Die intensieve voorbereiding wierp haar vruchten af — de top verliep soepel en internationaal oogstte die Nederlandse inzet niets anders dan lof.
De top in Den Haag markeerde een belangrijk keerpunt in de geschiedenis van het bondgenootschap. Tijdens de vergadering van de Noord-Atlantische Raad (NAR) werd besloten om de defensie-uitgaven structureel te verhogen tot 5% van het BNP, een besluit dat de gezamenlijke inzet voor Euro-Atlantische veiligheid onderstreept in een periode van groeiende geopolitieke spanningen. Deze stap weerspiegelt niet alleen solidariteit, maar ook de gezamenlijke slagkracht van de alliantie.
Toen de top eenmaal was begonnen, verliep alles vlekkeloos, wat zorgde voor een ontspannen sfeer. Soms moest er geimproviseerd worden, zoals bijvoorbeeld toen op de eerste ochtend bleek dat de Canadese delegatie nog geen ontbijt had gehad, maar ook daar draaide de organisatie zijn hand niet voor om. Een luchtig moment in een verder intensieve top die vooral in het teken stond van eensgezindheid en daadkracht. Na afloop klonk er brede waardering voor Nederland als gastland en betrouwbare bondgenoot en werd zelfs de kwaliteit van het eten geroemd.
Vooruitblik NAVO-top 2026 in Ankara
Een sprong naar 2026, waar de 52e NAVO-top in Ankara zal zijn. Het is niet de eerste keer dat deze in Turkije plaatsvindt; in 2004 had Istanbul de eer om de top te organiseren. Wat speelde er toen?
Istanbul 2004, een gespannen NAVO-top
De Turkse regering nam tijdens de NAVO-top in 2004 uitzonderlijke veiligheidsmaatregelen vanwege de dreiging van terroristische aanslagen. Kort voor de top werden 16 verdachten gearresteerd en in de dagen voorafgaand waren er explosies in Istanbul en Ankara. Er vonden vele demonstraties plaats tegen de NAVO, de Amerikaanse buitenlandse politiek, de oorlogen in Irak en Afghanistan en kernwapens, wat leidde tot confrontaties met de politie. De veiligheidssituatie maakte de NAVO-top een van de meest gespannen en bewogen bijeenkomsten in de recente geschiedenis van het bondgenootschap. De keuze voor Ankara als locatie in 2026 lijkt mede ingegeven door deze ervaringen: de hoofdstad kan beter worden beveiligd dan een drukke stad als Istanbul, waardoor de kans op incidenten wordt geminimaliseerd.
De NAVO-top in Istanbul richtte zich op de transformatie van de alliantie tot een organisatie die wereldwijde veiligheidsdreigingen kan aanpakken. Zeven nieuwe bondgenoten, de Balten, Bulgarije, Litouwen, Roemenië en Slovenië, werden officieel verwelkomd, waarmee de uitbreiding van de NAVO werd bevestigd. De alliantie besloot haar missie in Afghanistan uit te breiden, terwijl de operatie in Bosnië werd beëindigd en overgedragen aan de Europese Unie. Over de oorlog in Irak bestond echter verdeeldheid, waardoor de alliantie slechts tot een beperkte vorm van steun kon komen: de training van Iraakse veiligheidstroepen. Het onverwachte nieuws van de overdracht van de Iraakse soevereiniteit, van de tijdelijke bestuursmacht (onder leiding van de VS) aan de interim-regering van Irak, viel precies samen met de bijeenkomst, waardoor de Top deels werd overschaduwd.
22 jaar later en 6 bondgenoten rijker, staat de alliantie nog steeds voor vele dreigingen en uitdagingen. In 2021 viel Afghanistan opnieuw in handen van de Taliban, wat leidde tot wereldwijde zorgen over mensenrechten en regionale stabiliteit. Tegelijkertijd blijft de NAVO via de NAVO-missie in Irak (NMI) bijdragen aan de capaciteitsopbouw van de Iraakse veiligheidstroepen, om zo het land te helpen bij het versterken van zijn eigen veiligheid en veerkracht tegen terreur.
Vooruitblik op Ankara: veiligheid voorop
De NAVO-top in Ankara zal gericht zijn op het versterken van de alliantie als een krachtige en betrouwbare partner in mondiale veiligheid. Hierbij zal de steun van het bondgenootschap aan Oekraïne en verdere versterking van de collectieve verdediging en afschrikking voortbordurend op de afspraken in Den Haag waarschijnlijk de hoofdmoot vormen. Een belangrijk aandachtspunt voor Turkije is de zuidflank van de NAVO, met name het Midden-Oosten en Noord-Afrika, waar de veiligheid en stabiliteit van cruciaal belang zijn voor de bredere Euro-Atlantische veiligheid. Daarnaast is terrorisme een dreiging waar Turkije mee te maken heeft en zal het op de top in Ankara hier aandacht voor willen vragen.
Hoewel de agenda nog niet volledig is vastgesteld, wordt verwacht dat de top in Ankara, voortbordurend op de succesvolle top in Den Haag, een belangrijke gelegenheid zal zijn om opnieuw aan de wereld te laten zien dat de NAVO een sterke, eensgezinde en effectieve alliantie is. De top zal plaatsvinden in het presidentiële paleis Beştepe: een unieke kans om de op een na grootste ambtswoning ter wereld te zien en een blik te werpen op het centrum van de Turkse macht.
