Tekst Jan-Michiel Jager & Belice van den Hout
Twee Toppen, één Alliantie
Op 23 en 24 juni vond in Den Haag de 51e NAVO-top plaats. In de vorige editie van de Veiligheidsdiplomaat werd vooruitgeblikt, nu kijken we terug op deze bijzondere dagen en blikken we alvast vooruit naar de aankomende top in Ankara op 7 en 8 juli 2026.
Terugblik NAVO-top 2025 in Den Haag
Vanaf het moment dat de eerste delegaties arriveerden, hing er een voelbare spanning. Komen alle regeringsleiders en staatshoofden wel naar Nederland? Passen alle afspraken wel in de agenda’s? En wat als het eten tegenvalt? Daarnaast waren er ingrijpende maatregelen in Zuid- en Noord-Holland en ook daarbuiten getroffen om maar te zorgen dat de route van Schiphol naar Den Haag voor de regeringsleiders en staatshoofden zo soepel mogelijk zou verlopen. Samen met collega’s uit het volledige overheidsapparaat werkte ik achter de schermen mee, om deze twee dagen tot een succes te laten worden. De aanloop naar de top was intensief, maar de ervaring zelf maakte diepe indruk. De dagen begonnen vroeg — té vroeg voor sommige delegaties, bleek al snel.
Een verscheidenheid aan taken
Op de eerste ochtend kreeg ik de taak (of eer) om de Canadese delegatie naar onze Nederlandse vleugel te begeleiden. Eenmaal daar bleek dat ze nog geen hap hadden gegeten, dus trokken een paar collega’s en ik er als ware reddingswerkers op uit om iets eetbaars te vinden. Onze oogst: ontbijtkoek, cakejes en een handvol bananen. Niet bepaald een Michelin-ontbijt, maar het was het beste wat het cafégedeelte op dat moment te bieden had. Toen we trots onze buit aanboden na hun overleg, keken de Canadezen ons vriendelijk glimlachend aan terwijl ze doorliepen en kregen wij een lesje diplomatiek “nee bedankt” zeggen.
Een historische dag voor de NAVO — en voor Nederland
Dag twee stond in het teken van de Noord-Atlantische Raad (NAR), waar werd besloten om de defensie-uitgaven structureel te verhogen tot 5% van het BBP: een historische dag. Onze delegatie vleugel lag pal naast de ingang van de zaal — de perfecte plek om wereldleiders als Merz, Macron, Trump, Meloni en Erdogan voorbij te zien komen. Sommigen met een gezicht vol focus, alsof ze op het punt stonden een Champions League-finale te spelen, anderen (lees: Mark Rutte) opvallend ontspannen en zelfs met ruimte voor een grapje. Na ruim drie uur vergaderen was het spektakel klaar en gingen alle vertegenwoordigers weer naar hun thuisland. Het World Forum liep binnen no-time leeg. Wat overbleef was vooral trots: alles is soepel verlopen, zonder incidenten en de Nederlandse organisatie ontving veel lovende woorden, zelfs de catering werd geroemd.
Lees meer over de resultaten van de NAVO-top.
Vooruitblik NAVO-top 2026 in Ankara
Een sprong naar 2026, waar de 52e NAVO-top in Ankara zal zijn. Het is niet de eerste keer dat deze in Turkije plaatsvindt; in 2004 had Istanbul de eer om de top te organiseren. Wat speelde er toen?
Istanbul 2004, een gespannen NAVO-top
De Turkse regering nam tijdens de NAVO-top in 2004 uitzonderlijke veiligheidsmaatregelen vanwege de dreiging van terroristische aanslagen. Kort voor de top werden 16 verdachten gearresteerd en in de dagen voorafgaand waren er explosies in Istanbul en Ankara. Er vonden vele demonstraties plaats tegen de NAVO, de Amerikaanse buitenlandse politiek, de oorlogen in Irak en Afghanistan en kernwapens, wat leidde tot confrontaties met de politie. De veiligheidssituatie maakte de NAVO-top een van de meest gespannen en bewogen bijeenkomsten in de recente geschiedenis van het bondgenootschap. De keuze voor Ankara als locatie in 2026 lijkt mede ingegeven door deze ervaringen: de hoofdstad kan beter worden beveiligd dan een drukke stad als Istanbul, waardoor de kans op incidenten wordt geminimaliseerd.
De NAVO-top in Istanbul richtte zich op de transformatie van de alliantie tot een organisatie die wereldwijde veiligheidsdreigingen kan aanpakken. Zeven nieuwe bondgenoten, de Balten, Bulgarije, Litouwen, Roemenië en Slovenië, werden officieel verwelkomd, waarmee de uitbreiding van de NAVO werd bevestigd. De top markeerde bovendien een verschuiving in de prioriteiten van de alliantie richting een grotere betrokkenheid in het Midden-Oosten, de zuidflank van het bondgenootschap. Het is een strategisch belangrijke regio waarvan de veiligheid en stabiliteit nauw werd verbonden met de Euro-Atlantische veiligheid.
De alliantie besloot haar missie in Afghanistan uit te breiden, terwijl de operatie in Bosnië werd beëindigd en overgedragen aan de Europese Unie. Over de oorlog in Irak bestond echter verdeeldheid, waardoor de alliantie slechts tot een beperkte vorm van steun kon komen: de training van Iraakse veiligheidstroepen. Het onverwachte nieuws van de overdracht van de Iraakse soevereiniteit, van de tijdelijke bestuursmacht (onder leiding van de VS) aan de interim-regering van Irak, viel precies samen met de bijeenkomst, waardoor de Top deels werd overschaduwd.
22 jaar later en 6 bondgenoten rijker, staat de alliantie nog steeds voor vele dreigingen en uitdagingen. In 2021 viel Afghanistan opnieuw in handen van de Taliban, wat leidde tot wereldwijde zorgen over mensenrechten en regionale stabiliteit. Tegelijkertijd blijft de NAVO via de NAVO-missie in Irak (NMI) bijdragen aan de capaciteitsopbouw van de Iraakse veiligheidstroepen, om zo het land te helpen bij het versterken van zijn eigen veiligheid en veerkracht tegen terreur.
Vooruitblik op Ankara: veiligheid voorop
De NAVO-top in Ankara zal gericht zijn op het versterken van de alliantie als een krachtige en betrouwbare partner in mondiale veiligheid. Hierbij zal de steun van het bondgenootschap aan Oekraïne en het verder versterking van de collectieve verdediging en afschrikking voortbordurend op de afspraken in Den Haag waarschijnlijk de hoofdmoot vormen. Een belangrijk aandachtspunt voor Turkije is de zuidflank van de NAVO, met name het Midden-Oosten en Noord-Afrika, waar de veiligheid en stabiliteit van cruciaal belang zijn voor de bredere Euro-Atlantische veiligheid. Daarnaast is terrorisme een dreiging waar Turkije mee te maken heeft en zal het op de top in Ankara hier aandacht voor willen vragen.
Hoewel de specifieke agenda nog niet volledig is vastgesteld, wordt verwacht dat de top in Ankara, voortbordurend op de succesvolle top in Den Haag, een belangrijke gelegenheid zal zijn om opnieuw aan de wereld te laten zien dat de NAVO een sterke, eensgezinde en effectieve alliantie is. Waar de top plaatsvindt is nog niet bevestigd.
