Klimaatneutraal in 2030. Het klinkt ambitieus, en dat is het ook. Binnen het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) wordt er iedere dag aan gewerkt. Niet alleen op papier, maar ook in de praktijk. In het kantoor aan de Rijnstraat 8, een van de duurzaamste overheidsgebouwen van Nederland (label A++, klimaatneutraal dankzij Windpark Maasvlakte 2), zetten verschillende partijen zich samen in om duurzaamheid door te voeren op alle vlakken. Contractmanager Jeroen van Winden van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) en Merel Kuiper van de afdeling Duurzaamheid (FIB) vertellen over wat er al gebeurt, waar nog winst te behalen is en waarom samenwerking met interne én externe stakeholders cruciaal is.
Energie besparen als doel op zich
“Vanaf dit jaar staat het thema energiebesparing voor het eerst als doel op zich in het IenW Duurzaamheidsverslag ” zegt Merel Kuiper. Als senior adviseur binnen de afdeling Duurzaamheid zorgt ze ervoor dat IenW rapporteert over de eigen duurzaamheidsambities. “We hebben binnen IenW materiële thema’s gedefinieerd, samen met interne en externe stakeholders. De materiele thema’s zijn de onderwerpen waarop we de meeste invloed hebben en die ook het meest invloed hebben op IenW, zowel qua impact als financieel. Deze thema’s vormen de basis voor onze rapportages en de richting van ons duurzaamheidsbeleid. Door te focussen op tien thema’s kunnen we gerichter sturen op het behalen van onze duurzame doelen.” Energiebesparing is daar één van, en een hele belangrijke. Want waar het eerder vooral ging om energiebesparing als middel om CO2 te reduceren, staat energiebesparing nu als thema op zich. “Want zelfs als we in alle panden waar IenW onderdelen huisvesten 100% hernieuwbaar energie gebruiken, willen we nog steeds bewust omgaan met energie,” benadrukt Merel. “Het gaat om efficiënt gebruik en toekomstbestendigheid. Ook groene stroom is niet oneindig beschikbaar. Apart over energiebesparing rapporteren geeft ons de mogelijkheid om het thema in het Duurzaamheidsverslag niet alleen vanuit milieuoogpunt, maar ook als organisatorisch en strategisch belang te benaderen,” aldus Merel. “Het raakt veel: van inkoop tot gedrag, van techniek tot bestuur. Daarom is het goed om te beseffen: het lukt alleen als we het samen doen.”
Een gedeeld pand, een gedeelde verantwoordelijkheid
Voor FIB betekent dit constant schakelen met andere partijen. Onder andere met het Rijksvastgoedbedrijf. Jeroen van Winden is als contractmanager DBFMO (DBFM - Design, Build, Finance and Maintain) verantwoordelijk voor alles wat met het pand te maken heeft: ontwerp, bouw, financiering, onderhoud én dienstverlening. Jeroen: “Het bijzondere aan Rijnstraat 8 is dat meerdere ministeries in hetzelfde gebouw zitten. Het is geen eigendom van IenW, maar van het Rijksvastgoedbedrijf. We worden dus als het ware ‘gedwongen’ om samen te werken, met elkaar en met externe partijen.” Dat gebeurt inmiddels steeds structureler. Zo is er een duurzaamheidsactieteam opgericht waarin verschillende gebruikers van het pand, dienstverleners en het RVB samenkomen. “Daar bespreken we wat we als geheel willen bereiken op het gebied van duurzaamheid. Het gaat dan niet alleen om het gebouw, maar ook om zaken als catering en schoonmaak,” vertelt Jeroen. “En natuurlijk het energieverbruik.”
De stadsbatterij
Een van de bekendste innovaties van 2024 op Rijnstraat 8 is de stadsbatterij, een pilotproject dat testte hoe een batterij slim ingezet kan worden in een drukke/drukbebouwde stedelijke omgeving. “De batterij stelt ons in staat om de opgewekte energie vanuit de zonnepanelen op te slaan op momenten dat het aanbod hoog is of de prijs laag, en weer te gebruiken tijdens piekbelasting”, legt Jeroen uit. “Zo ontlasten we het elektriciteitsnet en besparen we op kosten.” Maar de pilot was ook spannend, vertelt hij. “Het is een technologie waarvoor de regelgeving nog in ontwikkeling is. Je moet dus zelf het wiel uitvinden, verschillende partijen – van brandweer tot gebouwgebruikers – meekrijgen, en zorgen dat iedereen zich veilig voelt.” In 2024 werd de batterij voor het eerst volledig ingezet. De inzichten zijn waardevol: van dynamisch inkopen tot netcongestie (kortgezegd: file op het stroomnet) voorkomen. Jeroen: “We zien dat we piekbelasting kunnen afvlakken. Dat helpt niet alleen het gebouw, maar ook het landelijke net. R8 kan twee weken lang 200 werkplekken voorzien van stroom! En dat is precies wat je wil bereiken: lokaal bijdragen aan een groter geheel.”
Kleine maatregelen, grote impact
Naast deze grote projecten zit energie besparen ook in ogenschijnlijk kleine maatregelen. Denk aan roltrappen die alleen draaien wanneer ze gebruikt worden, of aan het vervangen van ventilatoren voor de luchtbehandeling door energiezuinigere modellen. Of bijvoorbeeld landelijke campagnes zoals 'Zet de knop om' waarbij de binnentemperatuur verlaagd werd in de winter zodat er minder gestookt hoeft te worden.
Samen werkt beter
Zowel Merel als Jeroen hameren op het belang van samenwerking. “Wij kunnen als FIB niet in ons eentje bepalen dat de temperatuur omlaag moet – we hebben het RVB en de andere bewoners nodig,” zegt Merel. En andersom geldt hetzelfde: “Als wij als RVB iets willen, helpt het enorm als IenW of andere gebruikers meedenken en hun eigen verantwoordelijkheid nemen,” vult Jeroen aan. Dat samenwerken gaat niet altijd vanzelf. “Er zijn altijd meer belangen dan alleen energie besparen,” zegt Merel. “Denk aan comfort, gebruiksgemak of zelfs veiligheid. Alleen als we die afweging samen maken, komen we verder.” “En het helpt dat duurzaamheid overal op de agenda staat,” voegt Jeroen toe. “Iedere organisatie voelt nu de urgentie. Dat maakt het makkelijker om elkaar op te zoeken.”
Mogen we je een aantal vragen stellen over het FIB jaarbericht? Klik dan hier.
Wat kunnen we dit jaar verwachten?
“Voor 2025 ligt de focus op het intensiveren van de samenwerking,” zegt Jeroen. “Dat betekent meer stakeholders aan tafel, van gebruikers tot leveranciers.” En intern bij FIB? “We blijven sturen en rapporteren op die tien materiële thema’s,” zegt Merel. Door in het Duurzaamheidsverslag transparant te zijn over onze manier van werken laten we zien wie we zijn als organisatie: verantwoordelijk en samenwerkend.”
