Een integrale aanpak van nationale en regionale opgaven vraagt om een aanpak per specifiek gebied. Daarom beschrijft het NWP gebiedsgerichte uitwerkingen voor de rijkswateren. Het gaat om de Noordzee, de Zuidwestelijke Delta, de Rijn-Maasmonding, de grote rivieren, het IJsselmeergebied, de Waddenzee en Eems-Dollard en de kanalen in het beheer van het Rijk (zie figuur hieronder). Deze gebiedsgerichte uitwerkingen geven inzicht in het beleid en beheer per watersysteem in de periode 2022-2027. Hieronder beschrijven we de verschillende gebieden in het kort en lichten we het beleid en beheer toe.
Noordzee
De Noordzee is een waardevol en kwetsbaar ecosysteem dat zowel ondiep als voedselrijk is. En daarmee is de Noordzee belangrijk voor zowel dieren onder water (zeezoogdieren, vissen, bodemdieren) als dieren boven water (vogels). Met het Programma Noordzee stelt het Rijk de kaders voor ruimtelijk gebruik in de Noordzee vast. De focus ligt hier op windenergie, natuurontwikkeling (het vergroten van de biodiversiteit), duurzame visserij en ruimte voor de scheepvaart. De Kaderrichtlijn Mariene Strategie stelt maatregelen voor die de milieutoestand van de Noordzee moeten verbeteren.
Zuidwestelijke Delta
De Zuidwestelijke Delta bestaat uit onder meer de Westerschelde, de Oosterschelde, de Grevelingen en het Volkerak-Zoommeer. Allemaal gebieden die zijn aangewezen als Natura 2000-gebied en daarmee belangrijk voor veel vogelsoorten. De Gebiedsagenda Zuidwestelijke Delta 2050 verbindt voor de grote wateren hier de streefbeelden en opgaven voor het Deltaprogramma (waterveiligheid, zoetwater en ruimtelijke adaptatie), de ecologische kwaliteit en de regionale economie met elkaar.
Rijn-Maasmonding
In de Rijn-Maasmonding komen de Rijn en Maas samen en stromen vanaf hier via de Haringvlietsluizen en de Nieuwe Waterweg naar de Noordzee. Het noordelijke deel bestaat uit dichtbevolkte, stedelijke gebieden. Het zuidelijke deel (Biesbosch, Hollandsch Diep en Haringvliet) is meer gericht op natuur, landbouw en recreatie. Het beleid in de Rijn-Maasmonding heeft voornamelijk betrekking op de bescherming tegen de zee en de hoge rivierafvoeren. Maar ook op de ontwikkeling van de getijdennatuur, goed verbonden havens en de beschikbaarheid van voldoende zoetwater. Grote delen van de wateren in het gebied zijn aangewezen als Natura 2000-gebied.
“Samen met allerlei partijen (gemeenten en projectontwikkelaars) hebben we besloten om tegelijkertijd met de nieuwbouwprojecten, ook meteen de dijk onder handen te nemen. Zodat we het in één keer goed aanpakken. Hierdoor is de waterveiligheid in het gebied voorlopig op orde.”
Co Verdaas, dijkgraaf Rivierenland
Rivieren
De grote rivieren, de Rijntakken (Waal, Nederrijn-Lek en IJssel) en de Maas voeren hoogwater, ijs en sediment af. Bovendien voorzien ze grote delen van ons land van water. Het rivierengebied is daarnaast van grote waarde voor de ruimtelijke kwaliteit en de natuur. Veel uiterwaarden zijn aangewezen als Natura 2000-gebied. In het Programma Integraal Riviermanagement (IRM) werken we aan een integrale aanpak van de samenhangende opgaven in het rivierengebied. Denk dan aan waterveiligheid, bevaarbaarheid voor de scheepvaart, verbetering van de waterkwaliteit en de natuur én een duurzame zoetwatervoorziening.
IJsselmeergebied
Het IJsselmeergebied is het grootste merengebied van Noordwest-Europa en heeft een wateroppervlak van zo’n 2.000 km2. Het speelt als nationale regenton een grote rol in de waterhuishouding en zoetwatervoorziening in het noorden van ons land. Grote delen van de meren en oevergebieden zijn aangewezen als Natura 2000-gebied. Het beleid in het IJsselmeergebied is gericht op een duurzaam en robuust ecosysteem, op waterveiligheid, op zoetwatervoorziening, op de opwekking van duurzame energie met respect voor de bijzondere waarde van het IJsselmeergebied en op vlot en veilig waterverkeer. Een samenhangend pakket van maatregelen moet het watersysteem robuuster maken, met een goede balans tussen de gebruiksfuncties.
Waddenzee en Eems-Dollard
De internationale Waddenzee is UNESCO Werelderfgoed en vormt niet alleen het grootste ononderbroken stelsel van getijdezandplaten ter wereld, maar is tevens het grootste aaneengesloten natuurgebied in West-Europa. De Waddenzee en de Eems-Dollard, de duingebieden van de eilanden en de Noordzeekustzone: ze zijn allemaal Natura 2000-gebieden. Tegelijkertijd hebben de Waddenzee en de Eems-Dollard een grote economische en recreatieve waarde. De hoofddoelstellingen variëren daarmee van een duurzame bescherming en ontwikkeling van de Waddenzee als natuurgebied tot het behoud van het unieke open landschap. In de zogeheten Agenda voor het waddengebied 2050 legden overheden, natuurorganisaties, visserijorganisaties en lokale havens een gezamenlijke koers vast.
Kanalen
Kanalen zijn oorspronkelijk aangelegd voor de scheepvaart. Ook zijn ze al tientallen jaren belangrijk voor het waterbeheer en voor andere functies, zoals drinkwater, natuur, recreatie, industrie en land- en tuinbouw. Kanalen spelen een belangrijke rol in de veiligheid, de leefbaarheid en de bereikbaarheid van Nederland. Rondom die kanalen zijn er veel ruimtelijke ontwikkelingen gaande, zoals stedelijke uitbreiding. Toch bestaat er geen apart gebiedsbeleid voor die kanalen. Wel zijn er regiospecifieke omstandigheden, zoals in het gebied rond het Amsterdam-Rijnkanaal en het Noordzeekanaal (ARK/NZK), dat te maken heeft met onder andere ruimtedruk en verzilting.
Beheer door Rijkswaterstaat
De belangrijkste opgave voor Rijkswaterstaat is en blijft het uitvoeren van haar kerntaken op watergebied, namelijk het zorgen voor een duurzame leefomgeving (overkoepelend), waterveiligheid, voldoende water, schoon en gezond water en vlot en veilig scheepvaartverkeer. Daarnaast heeft Rijkswaterstaat een formele rol in de zogenaamde (wettelijk) aangewezen gebruiksfuncties rondom water, zoals bijvoorbeeld drinkwater (zie infographic hieronder).
Doordat Rijkswaterstaat de kerntaken uitvoert, worden de randvoorwaarden gecreëerd voor de verschillende aangewezen en overige gebruiksfuncties van de Rijkswateren.
Ook het beheer van de grote wateren is voor een deel gebiedsspecifiek. Rijkswaterstaat geeft de samenwerking met de omgeving vorm via de gebiedsagenda’s of grote projecten als IRM, Programmatische Aanpak Grote Wateren en de Kaderrichtlijn Water.
