Wij Nederlanders wonen in een waterland. De opgaven op het gebied van water zijn groot en worden in de toekomst alleen maar groter. Om ons land ook voor de komende generaties veilig, aantrekkelijk en leefbaar te houden, is het Nationaal Water Programma 2022-2027 (NWP) ontwikkeld. In het NWP komen de hoofdlijnen van het waterbeleid samen met die van het beheer van de rijkswateren en de rijksvaarwegen.
Opgaven op het gebied van water
Er liggen grote opgaven voor het waterdomein, die in de toekomst groter en complexer worden. Denk hierbij aan:
- Het anticiperen op de gevolgen van klimaatverandering voor Nederland door een adequate bescherming tegen overstromingen, een waterrobuuste inrichting en een zoetwatervoorziening die ook bij toenemende droogte volstaat.
- Het tegengaan van bodemdaling door voldoende water naar de juiste gebieden te leiden.
- Het blijvend werken aan de kwaliteit en kwantiteit van ons grond- en oppervlaktewater, herstel van biodiversiteit en een duurzame drinkwatervoorziening.
- Het met elkaar in balans brengen van de vele functies op de Noordzee, zoals windenergie, natuurontwikkeling, visserij, scheepvaart en zandwinning.
- Het in stand houden en waar nodig vervangen of renoveren van infrastructuur zoals waterkeringen, bruggen en sluizen.
- Het waarborgen van een vlot, veilig, robuust en duurzaam vervoerssysteem over water.
De gevolgen van klimaatverandering vergroten de huidige opgaven voor waterveiligheid, wateroverlast, zoetwater- en drinkwatervoorziening, waterkwaliteit, natuur, landschap, cultureel erfgoed en de scheepvaart. Nederland moet zich aanpassen en klimaatadaptatie is daarbij noodzakelijk. De onderstaande figuur geeft een overzicht van die gevolgen van klimaatverandering voor de fysieke leefomgeving.
Integrale aanpak in de leefomgeving
Alle verschillende wateropgaven staan niet op zichzelf. Ze hangen samen met elkaar, maar ook met de opgaven van alle andere opgaven in de leefomgeving. Zo kun je doelen voor klimaatadaptatie niet los zien van verstedelijking en woningbouw, en zijn doelen voor waterkwaliteit nauw verbonden met het landbouwbeleid. Een integrale aanpak met andere opgaven in de fysieke leefomgeving, zoals de energietransitie, de woningbouw, herstelnatuur en de landbouw¬transitie, is dan ook noodzakelijk. In de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) is voor deze integrale aanpak belangrijke aanzet gedaan, die in het NWP voor het waterdomein nader is uitgewerkt.
“Om ons land ook voor toekomstige generaties veilig en aantrekkelijk te houden en biodiversiteit te herstellen, is het belangrijk om opgaven integraal en met natuurlijke oplossingen aan te pakken. Verbinding leggen tussen waterthema’s, bodem, en landgebruik is hiervoor essentieel.”
Jos de Bijl, fysisch geograaf en directielid van Bureau Stroming
Water en leefomgeving
Water speelt een belangrijke rol bij de 4 prioriteiten voor de fysieke leefomgeving zoals het Rijk die stelt in de NOVI. De prioriteiten bestaan uit samenhangende opgaven waarin water steeds een belangrijke rol speelt. Het beleid van de NOVI met betrekking tot deze 4 prioriteiten is in dit NWP verder uitgewerkt.
- Ruimte voor klimaatadaptatie en energietransitie
Klimaatadaptatie gaat voor een groot deel over hoe we moeten omgaan met opgaven rond water. Zo zal ons land blijvend moeten werken aan de bescherming tegen overstromingen en de gevolgen daarvan. Maar we moeten ook anticiperen op langdurige perioden van droogte in verband met onze zoetwatervoorziening en de scheepvaart. Ook de energietransitie gaat voor een groot deel op en rond het water plaatsvinden. Met name op de Noordzee ligt er wat dat betreft een enorme opgave.
- Duurzaam economisch groeipotentieel
Voor een duurzame economie is Nederland voor een belangrijk deel afhankelijk van water. Denk bijvoorbeeld aan scheepvaart, landbouw, drinkwater, proceswater of recreatie. Maar ook is voldoende en schoon water een belangrijke factor voor bedrijven en mensen om zich ergens te vestigen.
- Sterke en gezonde steden en regio’s
We moeten steden klimaatbestendig maken om sterk en gezond te blijven. Zo ligt er in veel steden de opgave om wateroverlast, hittestress en de gevolgen van overstromingen en droogte te beperken.
- Toekomstbestendige ontwikkeling van het landelijk gebied
Voor een toekomstbestendige ontwikkeling van ons landelijk gebied moet het gebruik van land en water (bijvoorbeeld door de landbouw) beter in balans zijn met de vereisten van ons natuurlijk kapitaal: gezonde bodem- en watersystemen en de bijbehorende natuur.
“Er liggen grote uitdagingen rondom klimaatverandering en klimaatadaptatie. Daarin speelt water een essentiële rol. Door ook op strategisch niveau de thema’s meer te koppelen, creëer je kansen.”
Frances Heijman, EemsDollard2050
Afwegingsprincipes
In Nederland komen veel opgaven voor de leefomgeving bij elkaar op een klein oppervlak. Niet alles kan, soms moeten we keuzes maken. Voor het maken van deze keuzes zijn in de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) afwegingsprincipes opgenomen, die in het NWP voor het waterdomein verder zijn uitgewerkt. Deze afwegingsprincipes zijn weergegeven in de onderstaande figuur.
Water en bodem als leidend principe
Daarnaast gaat het over keuzes op het gebied van de ruimtelijke inrichting van Nederland, zoals: waar gaan we wonen of waar gaan we recreëren? In waterland Nederland sluiten we aan op de karakteristieken van het watersysteem. Voor een integrale aanpak van de opgaven wordt het water- en bodemsysteem meegenomen als leidend principe. Daarmee zetten we, nog meer dan voorheen, in op een ruimtelijke ordening die rekening houdt met de natuurlijke eigenschappen van het bodem- en watersysteem. En met de mogelijkheden en beperkingen die dit systeem met zich meebrengt.
“Er zijn zo veel verschillende regionale programma’s die raken aan water en leefomgeving: woningbouw, energietransitie, klimaatadaptatie, kringlooplandbouw en stikstofreductie. Er moet nog meer samenhang komen tussen die beleidsterreinen en de bijbehorende geldstromen. Het Rijk moet daarin regie pakken.”
Co Verdaas, dijkgraaf Rivierenland
Hoofdambities voor Nederland waterland
De noodzaak voor een integrale aanpak vormt, samen met de prioriteiten uit NOVI en de genoemde uitdagingen, de basis voor 3 hoofdambities van het Nationaal Water Programma 2022-2027:
• Een veilige en klimaatbestendige delta (hoofdstuk 2);
• Een concurrerende, duurzame en circulaire delta (hoofdstuk 3);
• Een schone en gezonde delta met hoogwaardige natuur (hoofdstuk 4).
In deze publieksversie van het Nationaal Water Programma 2022-2027 zijn die ambities samengevat, alle 3 in een eigen hoofdstuk met daarin zowel de beleidsdoelen als de beheertaken uiteengezet. De hoofdstukken bevatten tevens quotes uit stakeholderverhalen, die via een doorklik volledig te lezen zijn. In hoofdstuk 5 staat de samenwerking met waterpartners en met andere sectoren centraal. Deze samenwerking is essentieel voor een effectieve aanpak. Hoofdstuk 6 behandelt ten slotte de gebiedsgerichte uitwerkingen in de verschillende Grote Wateren van Nederland.
Ga voor meer informatie en het downloaden van documenten naar de NWP-pagina op de website van het Informatiepunt Leefomgeving.
