Een vooruitblik op 2020

Libië

Nadat het Panel of Experts on Libya in december 2019 al rapporteerde dat het wapenembargo op Libië veelvuldig wordt geschonden, heeft ook kanselier Merkel in januari 2020 bevestigd dat sterkere naleving van het wapenembargo nodig is om tot een blijvend staakt-het-vuren te kunnen komen, en ook de leiders die afgelopen maand in Berlijn aanwezig waren bij de peace talks hebben ingestemd met strengere handhaving van het wapenembargo. Komend jaar zal blijken of dit ook daadwerkelijk tot een vermindering van geweld zal leiden. Volgens het Panel of Experts is het omzeilen van het wapenembargo niet alleen problematisch voor Libië zelf, maar ook voor andere landen. Op langere termijn zou betere wapenbeheersing en handhaving van het embargo dus ook kunnen leiden tot vermindering van geweld in deze regio’s.

Space

Met de aankondiging van de NAVO om de ruimte een operationeel domein te laten worden, en de vorming van een Space Force voor de Amerikaanse krijgsmacht zullen we in de aankomende jaren ook meer te maken krijgen met wapenbeheersing in de ruimte. Communicatie gaat tegenwoordig voor een groot deel via satelliet. Volgens Euractiv is  de aankondiging van de NAVO voornamelijk symbolisch, aangezien 20 van de 29 NAVO-lidstaten geen ruimteprogramma’s hebben. Wel wijst Euractiv er op dat een aantal landen reeds over militaire capaciteiten beschikken om aanvallen uit de ruimte tegen te gaan. Er is een grote kans dat in 2020 meer multilateraal gepraat gaat worden over wapenbeheersing in de ruimte en het tegengaan van militarisering van satellieten.

Drones

Op de Amsterdam Drone Week van december 2019 benadrukte minister Blok dat drones het tijdsbeeld van deze eeuw zullen gaan bepalen. Maar hoe zorgen we er voor dat drones en soortgelijke technologie niet voor kwaad gebruikt zullen worden? Een groep landen, waaronder Nederland, heeft het afgelopen jaar gewerkt aan internationale standaarden voor de export en het gebruik van bewapende drones. Het is immers belangrijk dat de handel in drones op transparante wijze plaatsvindt. Daarnaast wil Nederland voorkomen dat kwaadwillende niet-statelijke groeperingen of terroristen kunnen beschikken over gecontroleerde drones. Helaas zijn de maatregelen hiertegen niet waterdicht. In zowel Jemen als Libië zien we al dat niet-statelijke actoren beschikken over gewapende militaire drones, en deze ook effectief in kunnen zetten. Zo zou generaal Haftar in Libië gebruik maken van drones, en in Jemen beschikken de Houthi-rebellen over drones. In 2020 zullen landen verder nadenken over wat er nodig is om deze risico’s in te perken. Het formuleren van duidelijke standaarden over de exportvoorwaarden van dit soort technologie zou dit mogelijk kunnen inperken, en ook garanderen dat de export en het gebruik van militaire drones consistent is met bestaande internationale wetgeving.

NPV Toetsingsconferentie

Terwijl we een aantal multilaterale nucleaire verdragen hebben zien verzwakken in de afgelopen jaren staat het Non-Proliferatieverdrag (NPV) nog altijd overeind. Dit verdrag trad in 1970 in werking en wordt veelal gezien als één van de belangrijkste pijlers van het internationale veiligheidssysteem. 191 landen hebben dit verdrag ondertekend, waaronder de kernwapenstaten in de P5. Samen hebben zij afgesproken de verspreiding van kernwapens tegen te gaan en naar een kernwapenvrije wereld te zullen toewerken. Naast non-proliferatie en ontwapening is ook het vreedzaam gebruik van kernenergie een van de drie pijlers van het NPV. Elke vijf jaar komen de lidstaten van het NPV bij elkaar om de staat van implementatie van het verdrag te bespreken, en om vooruit te blikken op de nieuwe stappen we gaan zetten. Ook in 2020 zal er weer zo’n toetsingsconferentie of “RevCon” plaatsvinden. Nederland zal zich als co-voorzitter van de RevCon inzetten voor het streven naar de global zero; een wereld zonder kernwapens. Zo dragen we internationaal actief bij aan een veilig Nederland.