Tekst Max van Rij
Foto Vadim Ghirda via Flickr
Nog steeds vallen er te veel burgerslachtoffers bij het gebruik van explosieve wapens in dichtbevolkt gebied. Sinds 2019 onderhandelt een brede groep landen op initiatief van Ierland om burgerslachtoffers door gebruik van deze wapens te voorkomen. Ook het maatschappelijk middenveld en het Internationale Rode Kruis zijn actief betrokken. Op 17 juni werd er overeenstemming bereikt over een tekst voor een politieke verklaring. Nederland ondersteunde dit krachtige signaal.
Leestijd: 2 minuten
De oorlog in Oekraïne laat zien dat het voorkomen van burgerslachtoffers relevanter is dan ooit. Dat er nog altijd veel slachtoffers vallen, komt vooral doordat statelijke en niet-statelijke actoren hun verplichtingen onder het humanitair oorlogsrecht niet naleven of niet op de juiste wijze implementeren.
Volgens het humanitair oorlogsrecht moeten strijdende partijen in gewapend conflict voorzorgsmaatregelen nemen om burgerslachtoffers te voorkomen. Ze moeten onderscheid maken tussen mensen die meevechten en mensen die dat niet doen, en nagaan of een aanval met een explosief wapen wel proportioneel is.
Helaas maken bombardementen op Oekraïense steden als Marioepol en Severodonetsk pijnlijk duidelijk dat niet ieder land het even nauw opneemt met het humanitair oorlogsrecht. Dat terwijl er juist bij het gebruik van explosieve wapens in dichtbevolkt gebied grote risico’s kunnen zijn voor burgers, zeker wanneer explosieve wapens wide-area effects hebben.
Lichtpunt
Na bijna drie jaar onderhandelen heeft een brede groep landen, waaronder veel NAVO-lidstaten, overeenstemming bereikt over een tekst voor een politieke verklaring. Ook Nederland heeft zijn steun uitgesproken.
Het belangrijkste element van de verklaring is dat landen een verplichting hebben om onder bepaalde omstandigheden terughoudend te zijn met de inzet van explosieve wapens in dichtbevolkte gebieden. Hiermee worden zij gestimuleerd om de implementatie van het internationaal oorlogsrecht en hun beleid omtrent de bescherming van burgers bij inzet van explosieve wapens te verbeteren.
Ook bevat de verklaring een politieke verplichting om, waar mogelijk, informatie te delen over de directe en indirecte gevolgen van het gebruik van explosieve wapens voor burgers en burgerobjecten.
De implementatie van de verklaring wordt op regelmatige basis geëvalueerd, waarbij ook de VN, het ICRC en het maatschappelijk middenveld aanschuiven.
De afronding van de onderhandelingen is een lichtpunt voor het multilateralisme en een krachtig signaal dat burgers op grond van het humanitair oorlogsrecht bescherming genieten, ook in Oekraïne. Een officiële tekenceremonie van de verklaring volgt in Dublin in de herfst later dit jaar.
