De nieuwe Nationale Contraterrorisme Strategie en de rol van Buitenlandse Zaken

Contraterrorisme (CT) en Buitenlandse Zaken

Terroristisch geweld blijft nog steeds voorstelbaar in Nederland. Vooral uit jihadistische en rechts-extremistische hoek. Om die dreiging tegen te gaan, werken veel organisaties in Nederland samen. Van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), de Nationale Politie en inlichtingendiensten tot ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Sociale Zaken & Werkgelegenheid. Die inzet om Nederland veilig te houden stopt niet in Nederland. Zoals afgelopen jaren helaas is gebleken laten terroristen zich niet stoppen door landsgrenzen. Daarom is de veiligheid van Nederland direct gekoppeld aan de veiligheid en stabiliteit in de rest van de wereld.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken is daarom ook een belangrijke speler in de uitvoering van de NCTS en werkt daarbij nauw samen met partijen in binnen- en buitenland in het voorkomen van gewelddadig extremisme.

De opkomst van ISIS leidde er bijvoorbeeld toe dat duizenden mensen van binnen en buiten Europa naar Syrië en Irak gingen om zich aan te sluiten bij ISIS. Het zorgde er ook voor dat ISIS aanhangers  ging aansporen tot het plegen van aanslagen in eigen land. Dit leidde tot terroristische aanslagen in Europa, zoals Frankrijk, Duitsland, België en het Verenigd Koninkrijk. Ook Nederland bleef het terroristisch geweld niet gespaard, denk aan de aanslagen op het Centraal Station in Amsterdam of in de tram in Utrecht. Maar omgekeerd ook: Nederlanders die in het buitenland op vakantie zijn slachtoffer worden van terroristisch geweld, zoals bij de aanslagen in Bali van 2002 of die in Zaventem en Maelbeek (Brussel) van 2016.

Terroristische dreigingen in het buitenland en binnenland zijn dus steeds meer met elkaar verweven en daarom draagt Buitenlandse Zaken ook zijn steentje bij aan het tegengaan van terrorisme en gewelddadig extremisme in het buitenland om zo ook te voorkomen dat Nederland hierdoor wordt geraakt.  

Van Anti-ISIS Coalitie tot GCTF

Zo nam Nederland de afgelopen jaren deel aan de Anti-ISIS Coalitie, een samenwerkingsverband van een groep landen die zich inzet om ISIS in Irak en Syrië te bestrijden. Niet alleen door een militaire bijdrage te leveren, maar ook door samen met Koeweit en Turkije het voorzitterschap op zich te nemen van de ‘Foreign Terrorist Fighters’-werkgroep. Deze werkgroep wisselt informatie, kennis en expertise uit om bijvoorbeeld reisbewegingen van terroristen tegen te gaan en ervoor te zorgen dat terroristen na het uitzitten van hun straf weer terug kunnen keren in de maatschappij.

Een ander voorbeeld van internationale samenwerking is het Nederlandse voorzitterschap, samen met Marokko, van de Global Counterterrorism Forum (GCTF). In dit forum stellen 29 landen en de Europese Unie aanbevelingen vast om landen te helpen bij de aanpak van terrorisme en radicalisering. Nederland heeft op dit vlak veel kennis in huis en deelt die ervaringen met leden van het forum. Buitenlandse Zaken maakt hierbij gebruik van de kennis van NCTV op dit terrein. Hiermee heeft Nederland een belangrijke positie ingenomen in de internationale bestrijding van terrorisme.

Regionale Veiligheidscoördinatoren

Sinds 2015 heeft Buitenlandse Zaken ook een CT-netwerk van regionale veiligheidscoördinatoren, die in verschillende regio’s in de wereld werken. Zij zijn onze ogen en oren in regio’s waar grotere dreiging van terrorisme en gewelddadig extremisme bestaat. Door dit netwerk van diplomaten zijn nuttige relaties met autoriteiten  en maatschappelijk middenveld in andere landen ontwikkeld, en heeft Nederland internationaal een uitstekende informatiepositie opgebouwd. Deze informatie helpt Buitenlandse Zaken en binnenlandse partners bij het maken van beleid, maar ook bij discussies en onderhandelingen in bijvoorbeeld de VN en de EU waar ook over terrorismebestrijding wordt gesproken.

Bovendien investeren de veiligheidscoördinatoren in kleinschalige, innovatieve projecten om de landen te ondersteunen in het bestrijden en voorkomen van gewelddadig extremisme. Zo kan er veel beter bepaald worden welke landen bijvoorbeeld prioriteit hebben voor Nederland als het aankomt op samenwerking. 

Terugkomdagen

Om goed hun werk te kunnen doen is het belangrijk dat de regionale veiligheidscoördinatoren regelmatig terugkomen naar Nederland om bijgepraat te worden over de laatste ontwikkelingen op het gebied van terrorismebestrijding. In mei 2022 was dit na twee jaar coronamaatregelen en lockdowns eindelijk weer mogelijk. De diplomaten van het CT-netwerk krijgen zo een goed beeld van hoe de NCTV en partners te werk gaan als het gaat om de uitvoering van de NCTS. Dat nemen zij vervolgens weer mee in de regio’s waar ze werken.

Sommige landen hebben veel behoefte aan onze expertise op de persoonsgerichte aanpak ter voorkoming van radicalisering en gewelddadig extremisme. Dit houdt in dat gemeenten in een casusoverleg met verschillende partijen (denk aan politie, het OM maar ook hulporganisaties) bespreken op welke manier een individu met extremistische denkbeelden het best gederadicaliseerd kan worden. En Nederland kan ook weer van andere landen leren, bijvoorbeeld over het nauwer betrekken van het maatschappelijk middenveld. Het CT-netwerk bekijkt waar die mogelijkheden liggen om zo samen met andere landen terrorisme en gewelddadig extremisme te voorkomen. Zo wordt er niet alleen nationaal, maar ook internationaal ingezet op een veilig Nederland en een stabiele wereld.

Nederland heeft zich mede door dit netwerk, maar ook door de kennis en ervaringen van experts van verschillende departementen (denk aan NCTV, inlichtingen- en veiligheidsdiensten, het OM en de Nationale Politie) internationaal ontwikkeld tot een gewaardeerde en ervaren partner op het gebied van contraterrorisme.

Lees het volgende artikel: Lichtpunt op weg naar betere bescherming voor burgers bij conflicten