Tekst Sean Bössenecker, in samenwerking met Gabriella Sancisi, Jack Twiss Quarles van Ufford en Roelof van Ees
De oorlog in Oekraïne heeft grote gevolgen voor de stabiliteit en veiligheid in de regio. Mede daarom versterkt NAVO haar oostflank (ook al voor de Russische invasie van Oekraïne). Het doel hiervan is meerledig: enerzijds gaat het om geruststellende inzet. Anderzijds is het wel degelijk een vorm van vooruitgeschoven verdediging en afschrikking. Ook Nederland draagt hieraan bij.
Leestijd: 5 minuten.
Nederlandse militairen nemen bijvoorbeeld sinds 2017 via enhanced Forward Presence (eFP) in Litouwen deel aan een multinationale battle group. Daar is in het afgelopen jaar, als direct gevolg van de oorlog in Oekraïne, een stevig aantal extra bijdragen bijgekomen. Onder andere in Roemenië (battle group), Slowakije (Patriots), Bulgarije en Polen (Air Policing).
Wat is het sentiment in die landen? Wat zien de Nederlandse ambassadeurs gebeuren in de samenwerking met die landen? We stelden deze vragen (en meer) in een boeiend gesprek aan drie ware veiligheidsdiplomaten: ambassadeur Jack Twiss Quarles van Ufford (Vilnius), ambassadeur Gabriella Sancisi (Bratislava) en ambassadeur Roelof van Ees (Boekarest).
1 jaar sinds 24 februari 2022
Half februari staat een call in de agenda met de drie ambassadeurs. Via het scherm zitten ze klaar om hun verhaal te doen – het verhaal van landen die al decennialang met argusogen naar Rusland kijken. Gabriella Sancisi trapt af vanuit Bratislava: “Het nieuws over de Russische invasie van Oekraïne kwam hard binnen in Slowakije, niet in het minst omdat het voor velen herinneringen terugbracht over de periode vanaf 1968 toen (Tsjecho-)Slowakije zelf te maken had met het Sovjetbewind.” Tot 24 februari beschouwde Slowakije buurland Rusland als een land dat goed in de gaten moest worden gehouden maar waarmee nog wel constructieve dialoog mogelijk was. “Dat is over.”
Vanuit Vilnius doet Jack Twiss er een schepje bovenop: “Litouwen is in oorlog. Zo wordt dat gevoeld. Door de regering en door de bevolking.” Twiss wijst op de zee van Oekraïense vlaggen in het straatbeeld. De vele crowdfunding-campagnes voor drones en radarsystemen brengen in enkele dagen miljoenen op. In Litouwen zijn de aanmeldingen voor de National Riflemen Union (ook door vrouwen) en de budgetten fors gestegen sinds de Russische invasie. “De verhalen van de spreekwoordelijke mociute – de grootmoeders – van de verschrikkingen, het seksuele geweld van het Rode Leger en de deportaties naar Siberië staan diep gekerfd in het psychologische en emotionele geheugen van het land”, zo beschrijft Twiss.
Roelof van Ees: “In Roemenië voelt men zich met een grens met Oekraïne van 600 kilometer zeer kwetsbaar voor de Russische militaire dreiging, ook al is men lid van de NAVO.” Volgens Van Ees is het Roemeense veiligheidsbeleid sinds de Russische militaire invasie van Oekraïne nóg sterker gericht op het versterken van een zo groot mogelijke, bij voorkeur permanente aanwezigheid van NAVO-troepen. De inzet in 2022 van een NAVO battle group in Roemenië, waaronder 150 militairen van de Nederlandse Luchtmobiele Brigade, wordt bijzonder op prijs gesteld. Over Moldavië (Van Ees is ook geaccrediteerd voor Moldavië): “Moldavië gaat nog veel zwaarder gebukt onder de gevolgen van de Russische invasie in Oekraïne. De geopolitieke en economische impact van de oorlog is in de afgelopen maanden verder toegenomen. Moldavië heeft in juni afgelopen jaar EU-perspectief gekregen en wordt daar door Moskou hard voor gestraft. Na een eerder door Gazprom opgelegde extreme stijging van de gasprijs, is de chantage sinds de Russische inval in Oekraïne verder toegenomen: sinds oktober knijpt Gazprom ook het volume van de gasleverantie aan Moldavië af.”
Meer aandacht voor veiligheidssamenwerking én Nederland
Volgens Twiss is er in toenemende mate aandacht vanuit Nederland voor Litouwen, zeker voor en door de Nederlandse troepenaanwezigheid: “De samenwerking en bijdrage van Nederland sinds 2017 in eFP wordt gezien en erkend. Het geeft Nederland ook op andere vlakken gemakkelijkere toegang tot de overheid. Sinds de oorlog in Oekraïne is het nog meer van belang om bewustzijn en begrip te kweken voor de Litouwse beleving door de geografische nabijheid en getraumatiseerde geschiedenis met Rusland.” Twiss zegt bewust en zichtbaar(der dan voorheen) deel te nemen aan historische herdenkingen als 13 januari – toen Sovjettanks de televisietoren, het nationale televisiegebouw en het parlement bestormden met 14 doden ten gevolge.
Van Ees beaamt en vult aan: “Met de inzet in de NAVO battle group in Roemenië beoogt Nederland het NAVO-bondgenootschap te versterken, een bijdrage te leveren aan geloofwaardige afschrikking en de bondgenoten aan de oostflank van de NAVO gerust te stellen. Het zal duidelijk zijn dat deze inzet daarnaast ook de Nederlands-Roemeense betrekkingen versterkt. Hetzelfde geldt voor de recente bezoeken aan Roemenië van premier Rutte, minister Ollongren van Defensie en minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken. Het is hier een komen en gaan van bewindspersonen en hoge Nederlandse militairen.”
Als buurland van Oekraïne werd Slowakije geconfronteerd met oorlog op slechts een paar honderd kilometer van de grens. Sancisi: “Voor onze ambassade betekent de oorlog in het buurland concreet dat eigenlijk ieder gesprek, evenement of elke activiteit, in meer of mindere mate een link heeft met de oorlog. Ook al speelt de oorlog zich niet af in Slowakije zelf, de impact ervan in dit land is niet te onderschatten. Naast de circa 80.000 vluchtelingen die in alle dorpen en steden langdurig worden opgevangen, speelt ook het persoonlijk gevoel van de Slowaken: een pijnlijke herinnering aan hun eigen geschiedenis die maakt dat de oorlog heel dichtbij voelt, en een wake up call over hun eigen kwetsbaarheid.”
De ambassadeurs geven aan dat contacten met het Nederlandse en lokale ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie in den brede zijn geïntensiveerd. Niet in de laatste plaats door de verschillende Nederlandse militaire bijdragen in de regio. En die bijdragen zijn in sommige gevallen aanzienlijk te noemen. Sancisi: “Met de stationering van de Nederlandse Patriotbatterij, inclusief 120 Nederlandse militairen werd de omvang van de gehele Nederlandse gemeenschap in Slowakije bijna verdubbeld!”
Versterkte partnerschappen van een blijvend karakter
De drie ambassadeurs zien de nauwere samenwerking tussen Nederland en “hun landen” als vanzelfsprekendheid, zeker gezien de veranderende veiligheidscontext. Discussies en zorgen over veiligheid zijn steeds belangrijker en zijn steeds luider hoorbaar onder politiek en publiek. Door bij te dragen aan (een gevoel van) veiligheid in de betreffende landen, versterkt Nederland ook zijn positie – een wellicht dubbele maar niet geheel onbelangrijke bijkomstigheid. Twiss vat dit als volgt samen: “De samenwerking op veiligheidsgebied met de landen aan de oostflank is goed en steeds sterker en hechter. In NAVO-verband en maar zeker ook onderling. De vele contacten over en weer in het laatste jaar helpen hierbij. Ik ben daar tevreden over en ook afgeleid trots.”
Wil je meer weten over de Nederlandse militaire bijdragen aan de NAVO en specifieker aan de versterking van de oostflank? Kijk op de website van Defensie.
Lees het volgende artikel: Kunstschatten in Oekraïne onder vuur: erfgoed beschermen in oorlogstijd.
