Tekst Kees Cath en & Vincent van Roon
De Veiligheidsdiplomaat blikt in deze editie terug op een jaar oorlog in Oekraïne. Hiervoor spraken we met onze ambassadeur in Oekraïne Jennes de Mol. Hij vertelt over de Oekraïense standvastigheid, hoe het werken en leven in Kyiv nu is en hoe de Oekraïners Nederland en onze bijdrage in de strijd tegen de Russische agressie zien.
Leestijd: 4 minuten.
Hoe is het met jou en de medewerkers op de ambassade?
“In principe goed”, zegt Jennes de Mol “maar we leven wel op het scherpst van de snede. Het luchtalarm gaat vaak af. We hebben meerdere keren per maand last van een massale aanval met kruisraketten en drones. Het voelt wel als een zwaard van Damocles dat op elk willekeurig moment - overal in Oekraïne - naar beneden kan komen. We werken met een rotatieschema en ook de aard van het werk op de ambassade is sinds de Russische invasie vorig jaar veranderd. Het team groeit, werkt vanuit verschillende landen en we houden ons naast de toegenomen militaire, financiële en humanitaire steun ook bezig met onderwerpen als wederopbouw, ontmijning, het kandidaat EU-lidmaatschap, cultuur en accountability.”
Hoe wordt er teruggekeken op een jaar oorlog in Oekraïne?
“Het is het belangrijk om je te realiseren dat de oorlog niet in 2022 is begonnen maar in 2014 met de illegale annexatie van de Krim (en delen) van Loegansk en Donetsk.”
De oorsprong van dit conflict is zelfs nog ouder dan 2014. Al in 2007 stelde Poetin op de Münchner Sicherheitskonferenz dat hij een andere veiligheidsarchitectuur voor Europa wilde. In zekere zin hebben we te maken met de erfenis van de val van de Sovjet-Unie en territoriale discussies die hieruit voortkwamen. De oorlog is in het afgelopen jaar door verschillende fases heengegaan. Oekraïne is begin vorig jaar met de mislukte Russische blitzkrieg door het oog van de naald gegaan. Dit werd gevolgd door de illegale annexatie van grote delen van het oosten en zuidoosten door Rusland.”
Jennes de Mol beschrijft vervolgens het succesvolle Oekraïense tegenoffensief aan het einde van vorige zomer. Oekraïne was in staat om grote delen van Charkiv en Cherson terug te veroveren. Midden oktober escaleerde Rusland de strijd met aanvallen op de Oekraïense civiele infrastructuur. Dit om de samenleving in de kou en het donker te zetten. Hij prijst de Oekraïense onverzettelijkheid en veerkracht.
“De onverzettelijkheid (resilience) van Oekraïne is indrukwekkend.”
“Ik ben zelf in Cherson geweest met een groep collega-diplomaten, en dan zie je een stad die door Rusland volledig leeg is geroofd, met de meest vreselijke verhalen van martelkamers en onderdrukking. De ellende gaat door merg en been. Het is moeilijk voor te stellen wat er loskomt als we berichten krijgen over de plaatsen in het oosten zoals Severodonetsk en Marioepol die nu nog bezet worden.”
Hoe ziet Oekraïne Nederland?
“Het vertrouwen van Oekraïne in Nederland is groot. Hoewel we in onze bilaterale relatie natuurlijk de geschiedenis van het Oekraïnereferendum kennen, hebben de Oekraïners gezien dat we ze in de strijd tegen de Russische agressie in woord en daad steunen.” Al vrij snel was Nederland begonnen met het leveren van helmen, schermvesten en sniperwapens, vertelt Jennes de Mol. Daarna kwamen ook zware wapensystemen zoals pantserhouwitsers en patriot-systemen. Maar ook humanitair en financieel hebben wij bijgedragen aan Oekraïne. We zijn een voorspelbare substantiële donor.” Dat wordt door de Oekraïners gewaardeerd:
“Er is veel respect voor ons pragmatisme en onze houding van niet praten maar poetsen.”
Ook was het voor Oekraïne belangrijk dat Nederland deelnam aan de zogenaamde “tank coalition”. Hoewel wij zelf geen tanks hebben, kunnen we wel druk uitoefenen op andere landen met deze systemen. Daarnaast kijkt Oekraïne naar Nederland als land van internationaal recht voor het thema accountability, wat naar mate de tijd voortsleept, steeds belangrijker zal worden.
Laten we niet vergeten: de Oekraïners strijden voor onze Europese waarden van vrijheid en democratie.”
We doen als rijksoverheid, EU en NAVO veel voor Oekraïne. Maar wat kan je als Nederlandse burger doen?
“Ik wil een groot compliment aan de Nederlanders geven. Er is veel steun voor Oekraïne.”
“Er is veel geld opgehaald. We doen veel om Oekraïners in Nederland op te vangen. Maar als je zelf wat wilt doen zijn er veel mogelijkheden. Je kunt doneren aan grote organisaties zoals stichting Giro 555. Maar je hebt ook allerlei andere organisaties. Een voorbeeld hiervan is stichting de Leeuw Kyiv. Gewone Nederlanders werkzaam in Oekraïne die via hun logistieke netwerken concrete projecten steunen. Of je kunt ontheemde Oekraïners helpen: je kunt Nederlandse lessen geven aan vluchtelingen of helpen met de opvang van vluchtelingen. Er zijn veel mogelijkheden, maar ik ben onder de indruk van hoeveel er al gebeurt.”
Hoe blik jij nu vooruit?
“Het is niet te zeggen hoe dit conflict zal eindigen. Ik zie voorlopig geen einde in zicht. Maar wat wel duidelijk is, is dat Oekraïne niet zal stoppen met vechten. Want, stopt Oekraïne nu met vechten dan is er geen Oekraïne meer. De essentie van hun identiteit, cultuur, taal en religie staat op het spel. Er is een noodzaak om door te gaan. Voorlopig zal het conflict voortduren.
Hoe je het ook wendt of keert, we moeten er als samenleving rekening mee houden dat dit lang gaat duren.
“En zelfs als dit conflict eindigt zullen we nog lang heel lang te maken hebben met de gevolgen van deze oorlog.”
Denk aan wederopbouw, migratie, maar ook om Oekraïne bijstand te verlenen om Rusland rekenschap te laten geven voor hun misdaden.
Lees het volgende artikel: 1 jaar oorlog in Oekraïne: perspectief vanuit de buurlanden.
