De geschiedenis van het voormalig EMK-terrein

Het bedrijf hield zich bezig met het milieuvriendelijk vernietigen van chemisch en vloeibaar havenafval. Dit was echter in werkelijkheid niet het geval. Het afval liep via geheime leidingen rechtstreeks de sloot in. Ook dumpte EMK een deel van het chemisch afval in oude kelders of rechtstreeks in de grond van het terrein. Het gaat om veel verschillende stoffen, van bijna pure olie en teer tot kankerverwekkende PAK's en fenolen.

EMK gaat in 1980 failliet. Een oriënterend bodemonderzoek heeft dan al aangetoond dat de bodem is verontreinigd. Daaropvolgende onderzoeken wijzen uit dat het gaat om een grootschalige verontreiniging met olie- en teerproducten. De toenmalige directeuren van het terrein moesten voor de illegale dumping en lozing een celstraf uitzitten en een boete betalen.

Bodemsanering volgens IBC-methode

Sanering bleek in de jaren ‘80 technisch en financieel onhaalbaar. Om te voorkomen dat de stoffen in de bodem verder zouden verspreiden, is het voormalige EMK-terrein 'ingepakt' volgens de zogenoemde IBC-methode: Isoleren, Beheersen en Controleren. ‘Met de kennis van toen een terecht besluit,’ vindt Theo Edelman, van 2008 tot 2016 was hij projectleider van het projectteam EMK-terrein in opdracht van DCMR Milieudienst Rijnmond. Hij vervolgt: ‘want volledige verwijdering van de verontreiniging zou te veel geld gaan kosten. En met de keuze voor isolatie was het minder belangrijk om precies te weten wat er in de grond zat.’ Aan de waterzijdes kwam een extra damwand en de bovenkant van het terrein kreeg een dikke asfaltlaag. Een pomp voerde het grondwater af. Gebruik van het terrein was niet meer mogelijk. De plek lag er leeg en verlaten bij.

Haalbaarheids- en saneringsonderzoek

Het in stand houden van de IBC-voorzieningen brengt jaarlijks kosten met zich mee en dat terwijl het EMK-terrein in deze staat niet kan worden gebruikt. Het Rijk (eigenaar) en de gemeente laten een haalbaarheidsstudie uitvoeren naar de technische en financiële mogelijkheden voor een functionele sanering: een sanering afgestemd op de (voorgenomen) gebruiksfunctie van een locatie. In dit geval het gebruik van de locatie als bedrijfsterrein. ‘De DCMR is toen gaan verkennen of er toch iets mogelijk was’, vertelt Edelman. ‘Kan er bedrijvigheid terugkomen? En zo ja, onder welke voorwaarden?’

Bestuurlijke overeenkomst

Het onderzoek resulteert in een bestuurlijke overeenkomst. Er zijn ontzettend veel partijen bij betrokken. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is eigenaar van het terrein. De provincie Zuid-Holland is verantwoordelijk voor de IBC bodemsanering (isoleren, beheersen en controleren), waarvoor continue actieve nazorg noodzakelijk is. Deze bestaat uit het onttrekken, zuiveren en vervolgens lozen van grondwater. De DCMR beheert het terrein en voerde de IBC-bodemsanering uit. Het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard beheert de Sliksloot en de dijk. Rijkswaterstaat beheert de Hollandse IJssel. En de gemeente Krimpen aan den IJssel is verantwoordelijk voor de ruimtelijke inrichting van de Stormpolder.

Toch komt de bestuurlijke overeenkomst er, in mei 2015. Alle partijen ondertekenen het document met daarin de afspraken en voorwaarden voor de aanvullende sanering en herontwikkeling. Doel is om het terrein functioneel te saneren. De bodemverontreiniging wordt niet volledig verwijderd, maar zodanig aangepakt dat de locatie weer in gebruik kan worden genomen als industrieterrein zonder actieve nazorg voor de bodemverontreiniging.

Start en stop sanering

De hersanering start in 2018. Eerder zijn de verschillende procedures die nodig zijn om te kunnen starten met de hersanering doorlopen. Zo is er (in opdracht van DCMR) een saneringsonderzoek gedaan en is er een aanbestedingsprocedure geweest voor de uitvoering van de sanering (gegund aan Dura Vermeer).

Maar nog voor de uitvoering begint komt de eerste tegenslag. ‘De grond op het terrein zou thermisch gereinigd worden. Dat houdt in dat de grond bij de reiniger zo warm wordt gemaakt dat de binding van de grond met de verontreinigde stof wordt verbroken en de verontreinigende stoffen worden verbrand. Juist in die periode bleek dat het eindproduct van dit type reiniging niet voldeed, met als gevolg volle opslagplaatsen. De aannemer kon de grond niet kwijt en dus ook niet starten met de sanering’, legt Edelman uit.

Rond die tijd blijkt ook dat de verontreiniging groter is dan gedacht, en bovendien dieper in de grond zit. In 2019 komt daar de PFAS-problematiek bovenop. Edelman: ‘In het verleden is zo’n 60.000 m3 AVI-slakken gebruikt om het EMK-terrein op te hogen. AVI-slakken zijn een restproduct van verbrand restafval en bevatten PFAS. Nu de PFAS-normen flink zijn aangescherpt, heeft het uitvoeringsteam hiermee een extra probleem te pakken.’

Verder onderzoek

Er volgde een periode van verder onderzoek. Vooral de damwanden werden goed doorgelicht. Fugro heeft daarvoor in opdracht van Dura Vermeer  damwandberekeningen uitgevoerd. Daarin zijn vijf verschillende doorsnedes beschouwd, en alle bouwfases en de gebruiksfase zijn doorgerekend. Het leverde een rapport op van bijna 4.000 pagina’s. ‘Zo’n berekening is best lastig,’ legt Jeroen van den Nouweland, projectleider bij Ingenieursbureau Krimpenerwaard, uit. ‘Je hebt namelijk met veel variabelen te maken, zoals de verschillende grondsoorten, waterdieptes en krachten op de damwand’. De uitkomsten van de damwand berekeningen zijn gecontroleerd door door het Ingenieursbureau Rotterdam. Vervolgens is het kennisinstituut Delateres gevraagd voor een review op de resultaten. Een aantal aanpassingen moet worden doorgevoerd voor de sanering van het EMK-terrein kan beginnen. Deze aanpassingen waren voorzien, en werden gelijk door aannemer Dura Vermeer opgepakt.

Nieuw uitvoeringsplan

De hernieuwde orientatie leidt tot een nieuw uitvoeringsplan. De uitvoering van de hersanering wordt tot in detail beschreven en ter akkoord wordt voorgelegd aan de DCMR. Zij toetsen of de sanering voldoet aan wettelijke en procedurele bepalingen en de bezwaarprocedure wordt opgestart.

We hebben een vrijwillige inspraak ronde op het concept uitvoeringsplan gehouden. De zienswijzen die hierop zijn ingediend zijn vrijwel allemaal verwerkt in het definitieve uitvoeringsplan. Op de beschikking is uiteindelijk een bezwaar ingediend. Deze is door een onafhankelijke beroepscommissie van de provincie ongegrond verklaard. Tegen besluiten van overheden staan altijd bezwaarmogelijkheden open. Deze processen doorlopen we steeds zorgvuldig.

Akkoord en start

Op 8 februari 2024 gaf de DCMR het groene sein voor de start van hersanering. De saneringswerkzaamheden duren ongeveer 2 jaar. Hierna volgt de herontwikkeling van het terrein. Op dit moment is zestig miljoen euro gereserveerd voor de herontwikkeling en hersanering van het gehele EMK-terrein. Deze middelen worden ingezet om de sanering en herontwikkeling uit te voeren volgens het saneringsplan, het uitvoeringsplan 2.0 en de afspraken zoals vastgelegd in de bestuurlijke overeenkomst en de koopovereenkomst met de gemeente.

Dit betekent uiteindelijk een functioneel gesaneerd terrein geschikt als bedrijventerrein waarbij oude ondergrondse kelders, funderingen en andere obstakels verwijderd zijn inclusief het overgrote deel van de sterk verontreinigde grond. Benieuwd hoe dat eruit gaat zien? Lees dan het artikel Toekomstbeeld. Of benieuwd naar hoe de sanering in z’n werk gaat? Lees dan Uitleg sanering.