Dit artikel hoort bij: IeNw CONTACT 10

Julianakanaal klaar voor de toekomst

Vrachtschip Maria-Geertruida wordt geschut in de sluis van Born

Verruiming van het Julianakanaal

Het Julianakanaal is onderdeel van de Maasroute, een onmisbare schakel tussen de havens in België, Duitsland en Nederland. Jaarlijks varen er zo’n 25.000 vrachtschepen.

Om het Julianakanaal toekomstbestendig te houden voor de binnenvaart, is het deel tussen Berg aan de Maas en het sluizencomplex Born verbreed en verdiept. Daarmee is de route nu geschikt voor de zogenoemde tweebaksduwvaart (klasse Vb-schepen). Dat zijn schepen van 190 meter lang, 11,4 meter breed en met een maximale diepgang van 3,5 meter.

Foto’s/video: Rijkswaterstaat.

VOICE-OVER: Rijkswaterstaat verbreedt en verdiept het Julianakanaal.
Hiermee maken we de belangrijke internationale Maasroute,
waar het Julianakanaal onder valt, toekomstklaar.

(Een animatie.)

Tijdens de werkzaamheden is het Julianakanaal gedeeltelijk niet bereikbaar.
Schepen moeten daarom tijdelijk omvaren.
Voor we beginnen met het uitgraven van het kanaal,
zetten we het kanaal droog tussen Berg aan de Maas en sluis Born.
Daarvoor bouwen we een tijdelijke dam bij Berg.
Dan laten we het water weglopen door sluis Born.
Dit doen we geleidelijk en gecontroleerd,
zodat er geen schade ontstaat aan de bruggen of kades.
Tussentijds vangen we de vissen die hier nog rondzwemmen,
en zetten we deze terug in het kanaal, waar nog wel water staat.
Wanneer het kanaal helemaal droog ligt, verwijderen we de beschadigde bouwkuip.
Deze is overgebleven na eerdere werkzaamheden aan het kanaal in 2023.
Zodra de bouwkuip is verwijderd, kan het graven beginnen,
met ongeveer 120 vrachtwagens en graafmachines.
Een speciale transportweg op de bodem van het kanaal
zorgt ervoor dat het bouwverkeer niet door de omliggende wijken hoeft te rijden.
En met een tijdelijke transportbrug voeren we de afgegraven grond weg, en stenen aan.
Dankzij deze brug
blijft de Obbichterweg tijdens de werkzaamheden open voor verkeer.
Wanneer we klaar zijn met graven, brengen we de nieuwe kanaalbodem aan.
Eerst met bentonietmatten, dan een grindlaag
en ten slotte een laag breukstenen.
Als alles volgens planning verloopt,
kunnen de schepen hier in april 2025 weer varen.
Ook grotere schepen, tot 190 meter lang,
11,4 meter breed en maximaal 3,5 meter diep.
Op deze manier is ook deze vaarweg weer toekomstbestendig.

(Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl/Julianakanaal. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2024.)

LEVENDIGE MUZIEK TOT HET EIND VAN DE VIDEO

Scroll naar beneden om meer te lezen.

Dronefoto van de aftakking (recht) van het Julianakanaal van de Grensmaas (links)

Watersnelweg

Het Julianakanaal (rechts) splits af van de Grensmaas bij Itteren, noordelijk van Maastricht. Foto: Marc C.M. Schols voor Rijkswaterstaat.

De Maas is in Limburg een sterk meanderende rivier waarvan het waterpeil afhankelijk is van de hoeveelheid regen die valt in het achterland. Dat maakt de Maas hier ongeschikt voor moderne vrachtscheepvaart. Ruim honderd jaar geleden werd daarom ten oosten van de Maas een kanaal aangelegd, vrijwel zonder bochten. Een stelsel van sluizen zorgt voor een bevaarbaar waterpeil.

Toenmalig kroonprinses Juliana stak in 1925 symbolisch de eerste schop in de grond voor het kanaal dat naar haar is vernoemd. In 1935 werd het Julianakanaal in gebruik genomen. Foto: Nationaal Archief.

Kroonprinses Juliana bukt zich om met een spade de eerste schop in de grond te zetten, temiddan van een groot gezelschap deftig geklede heren.

Scroll naar beneden om meer te lezen.

Drooglegging

Eerst is geprobeerd om het kanaal te verruimen met een gedeeltelijke afsluiting. Een damwand moest het drooggelegde werkgebied afschermen van de rest van het kanaal. Daar zouden dan nog schepen langs kunnen; dat scheelde de beroepsvaart een lange en dure omvaarroute.

Graafmachine op rupsbanden rijdt over de bodem van een sluis bij Born.

Helaas bleek dat niet te werken: de waterdruk was te hoog, de damwand hield het niet en het werkterrein liep weer vol water. In 2024 is daarom het kanaal alsnog helemaal drooggelegd tussen Berg aan de Maas en het sluizencomplex bij Born.

Scroll naar beneden om meer te lezen.

Met graafmachines wordt een steenlaag aangebracht op de betonietmatten. Twee werklui kijken toe.

Lekdicht

De sluizen in het kanaal houden het waterpeil op bevaarbare hoogte. Daarmee staat het water op veel plaatsen hoger dan het grondwater. Om te voorkomen dat het water weglekt, werd bij de aanleg een dikke kleilaag aangebracht op de bodem. Die werkte niet goed. Er lekte zoveel water weg, dat bij het vullen van het kanaal zelfs enkele dorpen onder water kwamen te staan. Een sliblaag op de klei bracht uitkomst.

Mannen rollen betonietmatten uit over de kanaalbodem

Bij de verruiming van het kanaal zijn nu die slib- en kleilagen weggeschraapt en is het kanaal verder uitgediept. Op de nieuwe bodem zijn bentonietmatten aangelegd. De matten zijn ongeveer 2 cm dik en bestaan uit meerdere lagen geotextiel met daartussen bentonietpoeder. Het poeder zwelt op wanneer het in aanraking komt met water en zorgt daarmee voor een lekdichte bodem.

Met stenen volgestorte drooggelegde kanaalbodem

Om de matten op hun plek te houden te beschermen tegen de kracht van het bewegende water, is er een grindlaag overheen gelegd, en daarboven een laag breuksteen.

Scroll naar beneden om meer te lezen.

Mensen lopen over de bodem van het drooggelegde kanaal

Vullen met beleid

Begin 2025 waren de werkzaamheden klaar. Een mooi moment voor de talloze nieuwsgierige omwonenden om zelf een kijkje te komen nemen bij de werkzaamheden. Bij Obbicht konden ze in februari zelfs over de bodem lopen.

In maart werd het kanaal weer gevuld; héél voorzichtig om de nieuwe bodem niet te beschadigen. Verspreid over 5 dagen liep er zo’n 2 miljard kubieke liter water gecontroleerd het werkgebied in.

Op 11 april werd het Julianakanaal weer officieel opengesteld voor de beroepsvaart. Tijdens de officiële heropening had De Wiljaco F, het vlaggenschip van de Firma Fransbergen uit Maasbracht, de eer om als 1e geschut te worden bij Sluis Born.

Vrachtschip vaart de verruimde sluis bij Born uit.

Vanwege veiligheidsredenen moest de recreatievaart iets langer wachten. Tijdens de opening was nog maar 1 kolk beschikbaar bij sluis Born. Ook was de tijdelijke dam bij Berg aan de Maas nog niet helemaal verwijderd. Op 25 april kwam de 2e kolk beschikbaar en is de tijdelijke dam afgebroken. Zo kunnen de beroepsvaart en de recreatievaart weer gebruikmaken van het Julianakanaal.

(Beeldtekst: Het vullen en openstellen van het Julianakanaal. Hoe doen we dat?)

LEVENDIGE MUZIEK

VOICE-OVER: Het verbreden en verdiepen van het Julianakanaal is bijna klaar.
Meer dan tweehonderd mensen werkten hier dag in, dag uit
aan het droogleggen van het kanaal, het plaatsen van bentonietmatten
en het aanbrengen van grind en breukstenen.
Een sterk staaltje waterbouw.
Nu is het tijd om het water weer terug te laten lopen.
2 miljard liter.
Dat doen we geleidelijk en beheerst,
zodat de nieuwe stenen op de bodem en de oevers niet verschuiven.

(Een animatie.)

We beginnen met het bouwen van een pompinstallatie
op de tijdelijke dam bij Berg aan de Maas.
Vanaf hier voeren buizen het water terug naar het Julianakanaal.
Eerst vullen we het kanaal wat langzamer met een klein laagje water.
Hierdoor is de bodem extra beschermd.
Anders zouden de stenen door de kracht van het water verschuiven.
Hierna laten we het water iets harder erin stromen.
Dit duurt ongeveer vijf dagen.
Dan verwijderen we de pompinstallatie en starten we met het afbreken van de dam.
Zodra de dam deels is verwijderd, kunnen er weer schepen door het Julianakanaal.
Ook de sluis bij Born gaat dan weer open.
Dat gebeurt in drie fases.
Eerst de oostkolk, dan de middenkolk. De westkolk blijft voorlopig gesloten.
Na dit uitdagende project is het Julianakanaal geschikt
voor de grotere scheepvaart en klaar voor de toekomst.
Een resultaat om trots op te zijn.

(Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijkswaterstaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Het beeld wordt geel met wit. Beeldtekst: Meer informatie? Kijk op rijkswaterstaat.nl/julianakanaal. Een productie van Rijkswaterstaat. Copyright 2025.)