Tekst Luc van Koppen
Wat is de beste aanpak voor het saneren van de bodem? Welke regels gelden er voor de bedrijven, en welke gezondheidsonderzoeken over pfas lopen er? Zeker in de regio van chemiebedrijf Chemours waren er veel vragen bij de provincie en gemeenten over de pfas-aanpak. De aanstelling van een rijkscoördinator moet leiden tot meer duidelijkheid.
“De pfas-aanpak is enorm breed: het gaat over de normen en effecten op water, bodem, lucht, gezondheid, economie, landbouw, industrie. Een waaier aan onderwerpen waar veel ministeries bij zijn betrokken. Ik kan me voorstellen dat het lastig is om hier de weg in te vinden.” Dat zegt Judith Elsinghorst, sinds november vorig jaar rijkscoördinator Pfas/Chemours. Als directeur Omgevingsveiligheid en Milieurisico’s heeft zij een groot netwerk binnen het rijk en kan ze helpen de weg te wijzen.
Niet afbreekbaar
Aanleiding voor haar aanstelling (een wens vanuit de Tweede Kamer) zijn de vele vragen bij lokale bestuurders over pfas in de regio van Chemours. Chemours is een chemisch bedrijf dat pfas-houdende kunststoffen (zoals Teflon) en rubberachtige elastische kunststoffen produceert. Pfas is een groep chemische verbindingen met water-, vuil- en vetafstotende eigenschappen. Gezien deze bijzondere eigenschappen worden ze in heel veel producten toegepast. Zoals in bouwmaterialen, medische toepassingen en de chipindustrie.
Hét probleem van pfas is dat deze stoffen van nature niet voorkomen, nauwelijks afbreken in het milieu en zich ophopen in het menselijk lichaam. Dit kan leiden tot gezondheidsproblemen.
Over het precieze effect is nog veel onduidelijk. Gemeenten in de omgeving van Chemours hadden aangegeven grote behoefte te hebben aan één aanspreekpunt binnen de rijksoverheid over de pfas-aanpak.
Onderschatting
Een terechte wens, vindt Elsinghorst. “Het is complex. Lokale bestuurders hebben te maken met omwonenden die zich zorgen maken. Ze hebben overzicht nodig en een goede ingang bij het rijk.”
In een kennismakingsrondje kwam naar voren dat lokale bestuurders weinig actiebereidheid en urgentiegevoel ervaren bij de rijksoverheid. “Dat is jammer want er gebeurt veel. Maar we zijn als overheid in het algemeen slecht in het uitleggen en uitdragen waar we mee bezig zijn.
We onderschatten hoe belangrijk het is om anderen mee te nemen in afwegingen. Het helpt bijvoorbeeld al enorm als je kunt toelichten welke gezondheidsonderzoeken er nu door het RIVM worden gedaan en wat de stand van zaken is. Als bestuurders zich gehoord voelen, weten wat er loopt en welke afwegingen er worden gemaakt, dan geeft dat vertrouwen.”
Geen bevoegdheden
De rijkscoördinator is er voor de bestuurders, niet voor het bedrijf Chemours. Als rijkscoördinator heeft Elsinghorst geen specifieke bevoegdheden. Iedere overheidsorganisatie blijft een eigen rol houden. Om meer samenhang te krijgen is er nu iedere twee weken een overleg met de lokale ambtenaren, naast een periodiek bestuurlijk overleg. Bestuurders kunnen haar altijd bellen als ze vastlopen.
Wat wil je bereiken? Elsinghorst: “Ik hoop echt dat we voor elkaar krijgen dat alle overheidslagen in woord en daad voor hetzelfde doel gaan in de pfas-aanpak. Meer samenhang, dezelfde agenda, meer onderling vertrouwen: daar gaat het om.”
Reactie Meindert Stolk, gedeputeerde provincie Zuid-Holland
“Als provincie werken we aan het verder inzichtelijk maken van de omvang van het pfas-probleem en mogelijke oplossingen. De afgelopen jaren hebben we stappen gezet om de uitstoot van pfas naar water en lucht te reduceren. Daarbij lopen we soms ook tegen de grenzen aan van wat juridisch haalbaar is. Hiervoor hebben wij het rijk nodig. Het is dan ook positief dat wij structureel overleg hebben met IenW. Het helpt ook dat alle pfas nu zijn geplaatst op de ZZS (Zeer Zorgwekkende Stoffen) lijst. Bovendien raakt de pfas-problematiek meerdere beleidsterreinen binnen het rijk. Niet alleen IenW maar bijvoorbeeld ook VWS en EZ. Het was soms onduidelijk bij wie wij moesten zijn of wie wij moesten informeren. Met de komst van de Rijkscoördinator is dit opgelost.”
“Ik denk dat Judith Elsinghorst een hele belangrijke coördinerende rol kan hebben bij de inzet vanuit de verschillende ministeries en rijksinspectiediensten. Eén aanspreekpunt helpt ons om sneller te schakelen. De lijntjes met Judith zijn kort, we informeren elkaar waar nodig en weten elkaar goed te vinden. Dat is fijn! De eerste maanden zijn zeker goed bevallen. Ik heb het volste vertrouwen dat dit gaat helpen om het grote vraagstuk gezamenlijk op te pakken.”
