Vewin-voorzitter Pieter Litjens: “We zijn wakker geschud”

“Waar ik me het meest over heb verbaasd het afgelopen anderhalf jaar?” zegt Pieter Litjens. “Dat we in een situatie zijn gekomen dat de beschikbaarheid van drinkwater niet langer vanzelfsprekend is. Sommige regio’s kampen nu al met schaarste en moeten keuzes maken.

Water is een primaire levensbehoefte; we willen voorkomen dat we langere tijd niet kunnen leveren. En dat gaat ook niet gebeuren als het aan mij ligt.” Pieter Litjens is strijdbaar. Sinds 1 januari 2024 is hij voorzitter van de Vewin, de belangenorganisatie van de tien drinkwaterbedrijven in Nederland. Hier werken zo’n 5500 mensen 24 uur per dag gedurende 7 dagen per week aan de drinkwatervoorziening.

Bevolkingsgroei

Vewin is één van de initiatiefnemers van het Actieprogramma Beschikbaarheid Drinkwaterbronnen 2023-2030 dat afgelopen januari werd gepresenteerd. Het plan dat samen met het Interprovinciaal Overleg (IPO) en het ministerie van IenW is opgesteld, is het antwoord op het dreigende tekort aan drinkwater. Het RIVM heeft berekend dat er vanaf 2030 ieder jaar zo’n 100 miljoen kuub – zo’n 40 duizend olympische zwembaden - tekort is, onder andere door bevolkingsgroei en meer bedrijvigheid.

Is dat verrassend voor een waterland als Nederland? Litjens: “Nederland is inderdaad waterland. Maar schone drinkwaterbronnen zijn ook hier helemaal niet vanzelfsprekend. Vergeet niet dat we een deltaland zijn waar grote Europese rivieren uitkomen. We hebben te maken met een grote hoeveelheid lozingen, zowel van de Nederlandse als de Europese industrie.”

Dit alles vraagt veel van onze zuiveringsinstallaties, legt hij uit. Maar dat niet alleen: “De aanvoer van rivieren is ook minder betrouwbaar, bijvoorbeeld door afnemend smeltwater en periodes van heel veel en heel weinig neerslag. Daarnaast hebben we te maken met toenemende verzilting vanuit de Noordzee. Dit alles plaatst ons voor extra uitdagingen. Er komt ongelofelijk veel bij kijken om ons steeds te voorzien van drinkwater van goede kwaliteit.”

Snellere procedures

Wat is de belangrijkste inzet van het Actieprogramma Drinkwater? “De productiecapaciteit moet omhoog. Er zijn meer locaties nodig waar we water gaan winnen. Die staan al in de plannen van de verschillende regio’s. Maar het kost nu heel veel tijd om ze in productie te nemen. Zeker tien jaar voor alle procedures rond een vergunning en de bouw zelf. We hebben het rijk en de provincies nodig om die procedures te versnellen, uiteraard met behoud van de rechtsgang.”

Het gaat niet altijd om hele nieuwe locaties voor waterwinning. Volgens Litjens ligt er ook nog onbenutte capaciteit bij de bestaande locaties. “Zo zijn we bijvoorbeeld bezig in Groningen. Daar is een winvergunning van 3,5 miljoen kuub water per jaar, maar we hebben een productiecapaciteit voor 2 miljoen. We zijn dus bezig om die capaciteit te verruimen. Dat kost minder tijd omdat de installaties er al zijn. Maar ook hier zijn nog niet alle omgevings- en bouwvergunningen binnen. Zo zijn we overal aan het kijken naar verruiming.”

Extra woningen

Het is complex, geeft hij toe. Extra waterwinning heeft consequenties voor de omgeving. De gevolgen voor landbouw en natuur moeten goed in kaart worden gebracht. Ook woningbouw speelt een grote rol: “Er zijn grote ambities om extra woningen te realiseren; daar moet wel genoeg water voor zijn. Sommige regio’s geven nu al aan dat ze niet kunnen garanderen dat er genoeg drinkwater is voor alle geplande woningen.”

Hij merkt wel dat de beschikbaarheid van zoetwater hoger op de agenda staat. “Er is veel meer aandacht voor. De droogte van dit voorjaar helpt ook weer mee. Het urgentiebesef is gegroeid. Ik heb het idee dat iedereen wel een beetje wakker is geschud. Dat moet ook, want er moet veel gebeuren.” 

Wat was je doel toen je voorzitter werd van de Vewin? “Het maatschappelijke belang, daar gaat het mij om. De Vewin behartigt de belangen van drinkwaterbedrijven. Dit zijn weliswaar bedrijven, maar met publieke aandeelhouders. Ze zorgen voor een eerste levensbehoefte: schoon drinkwater. De basis voor volksgezondheid, landbouw, economie. Door de belangen te behartigen van de drinkwaterbedrijven, behartig ik de belangen van 18 miljoen Nederlanders.”