Tekst Mélanie van den Haak
Foto Phil Nijhuis
Politie, gemeenten, de belastingdienst én een ROC. Samen op de barricaden tegen ondermijning. Het is uniek in Nederland, en in het oosten hebben ze de primeur. Vorig jaar startte op ROC van Twente een project om docenten en studenten bewust te maken van ondermijningsactiviteiten door criminelen. Het project biedt scholen bovendien handvatten om tegen die activiteiten op te treden. “Dit is de beroepsgroep van de toekomst. Die moet je de kennis meegeven waarmee ze zelf de juiste keuzes kunnen maken.”
Ondermijning?
Criminelen maken gebruik van diensten van de bovenwereld. Boven- en onderwereld raken zo met elkaar verweven. Door de invloed en druk die criminelen zo op onze samenleving kunnen uitoefenen, raken normen vervaagd en neemt het gevoel van veiligheid en leefbaarheid af. Dit wordt ook wel ondermijning genoemd.
Ondermijning aanpakken is een topprioriteit voor minister Grapperhaus. In Twente zitten ze volledig op hetzelfde spoor, en daar vestigen ze hun hoop op de jeugd. Onder enthousiaste aansturing van onder andere Wilma van Raalte en Margo Gaemers ontwikkelt het multidisciplinaire Ondermijningslab - met daarin samenwerkende overheidspartijen en ROC - samen een serie workshops. Daarmee gaan ze via docenten zorgen voor bewustwording bij studenten en handelingsperspectief voor docenten in de opleidingsteams in het middelbaar beroepsonderwijs.
“Het mbo heeft een drieledige opdracht richting studenten”, legt Margo Gaemers, manager Loopbaancentrum ROC van Twente, uit. “Het opleiden tot beroepsuitoefenaar, maar ook het opleiden tot volwaardige burger en de mogelijkheid tot doorstromen naar een hoger onderwijsniveau. Dit gezamenlijke project past onder de eerste twee doelstellingen. Belangrijk is de bewustwording van de studenten als burgers, in de stages en als toekomstige beroepsbeoefenaren als het gaat om het thema ondermijning.”
Je ziet het pas als je anders kijkt
Wilma van Raalte: “Het Ondermijningslab waarvan ik deel uit maak, is multidisciplinair. Er zitten mensen van de politie in, maar bijvoorbeeld ook van de Belastingdienst, gemeenten en het RIEC. We werken samen met veel organisaties in de regio. ROC van Twente is een van de belangrijkste. Ze stonden meteen ‘aan’ toen we voorstelden samen te werken. Kort gezegd bedenken we manieren om ondermijning zo veel mogelijk aan de voorkant tegen te gaan. Bijna iedereen kent wel voorbeelden uit zijn eigen omgeving van zaakjes die stinken. Ook de jongeren hier op ROC hoeven we op dat gebied echt niets te vertellen. Wat nog wél ontbreekt, is de bewustwording. Je ziet het onderlinge verband tussen de signalen namelijk pas als je het doorhebt. Naast bewustwording is ook handelingsperspectief belangrijk: een docent die weet wat te doen bij vermoedens, en een student die weerstand weet te bieden aan de verleiding.”
Flinke klus
Margo vult verder aan: “Onze samenwerking met het Ondermijningslab verloopt letterlijk zij aan zij en heel organisch. Niemand legt een ander iets op. We leren van elkaar. ROC Twente heeft 20.000 studenten met heel verschillende werk- en denkniveaus. Je moet niet onderschatten wat een klus het is om van een goed idee - het thema ondermijning effectief onder de aandacht brengen - te komen tot een praktisch uitvoerbaar en doeltreffend product. We zijn begonnen met het geven van workshops aan de docenten Burgerschap. Inmiddels gaat dat als een lopend vuurtje rond en melden zich steeds meer docenten aan. Ook zij willen over dit thema praten in hun lessen. Bovendien blijkt hoe belangrijk het is voor iedere beroepsgroep en voor ieder niveau voorbeelden op maat aan te bieden. We verwachten dat het thema vanaf januari 2020 in de klas aan bod komt. In welke vorm dan ook, want docenten denken zelf mee over de manier waarop.”
Iedereen ondermijning op maat
Margo Gaemers: “Aan ROC Twente bieden we zo’n driehonderd beroepsopleidingen en VAVO (voortgezet algemeen volwassenenonderwijs) aan. De opleidingen variëren van automonteur tot schoonheidsspecialiste, het opleidingsniveau van 1 tot 4. Bij het ontwikkelen van de workshops kwamen we erachter hoe belangrijk het is dat iedere klas op zijn eigen niveau en vakgebied de stof en voorbeelden krijgt aangereikt. Bij Mobiliteit en transport vertellen we bijvoorbeeld over verborgen compartimenten voor drugs of zwartgeld in auto’s, bij Economie en ondernemen richten we ons meer op witwaspraktijken. Wilma van Raalte: “Laatst zei een docent: “Maar ik doe de bakkersopleiding. Wat heb ik hieraan?!” Toen mijn collega vertelde over de bakker die was vermoord om zijn connecties in het criminele circuit, en omdat hij een hennepplantage bleek te hebben, werd het thema ook voor hem relevant!”
Leren van elkaar
“Docenten zijn professionals in lesgeven. Wij hebben in ons Ondermijningslab veel kennis en aansprekende voorbeelden van alle soorten en maten, die we kunnen teruggeven aan de docenten, en via hen aan de studenten,” legt Wilma uit. “Behalve dat we elkaar perfect aanvullen, vergroot het project ook het begrip tussen studenten, de politie en de docenten. Wij leggen bijvoorbeeld uit waarom we soms (nog) niets met een stukje informatie kunnen doen, maar het juist wel moeten hebben van alle meldingen. Omgekeerd leren wij waar de jongeren tegenaanlopen. En waar de moeilijkheden voor de docenten liggen bij het onder de aandacht brengen van thema’s als ondermijning. Dit project is nog lang niet afgerond, maar ik ben heel blij met wat ik nu al zie: dat docenten zelf al een ‘ondermijningssausje’ over bestaande lessen gieten.”
En nu uitbreiden
Er is vanuit andere regio’s, zoals Utrecht en Tilburg, al interesse getoond in deze aanpak van ondermijning via het onderwijs. Terecht, vinden de dames. Wilma: “Ondermijning is niet van de politie of de overheid, maar van iedereen. Juist bij jongvolwassenen krijg je een perfecte kans om het thema tijdig onder de aandacht te brengen. Het zou mooi zijn als het onderwerp standaard in het curriculum van ieder mbo wordt opgenomen, in welke vorm dan ook.”
Margo: “Niet alleen mbo’s, maar ook hbo’s, wetenschappelijk onderwijs en zelfs middelbare scholen zouden dit thema kunnen behandelen. Voorlopig maak ik vast een groot compliment aan onze docenten. Zij investeren in het bijleren over dit thema. Dankzij hun vroegsignalering helpen ze jongeren, en met kennisoverdracht over ondermijning ondersteunen ze de beroepsbevolking van morgen bij het maken van de juiste keuzes.”
