Tekst Martijn Delaere
Foto SSR
Nederland heeft een groot tekort aan rechters en officieren van justitie. Opleidingsmanagers bij SSR Renske Smeding en Linda Nagelhout vertellen over de uitdagingen, obstakels en kansen.
Linda Nagelhout (opleidingsmanager van officieren in opleiding - oio’s - bij SSR): “Het oplossen van het tekort aan officieren wordt door het OM heel projectmatig aangepakt. Het bestuur van het OM heeft gezegd: zoveel mensen moeten dan en dan worden opgeleid en dat gaan we zus en zo doen. En dat geldt dan voor alle parketten. We noemen dat het project intensivering. Voor SSR betekent het dat we meer lichtingen laten starten en meer mensen in die lichtingen opnemen. Niet voor 1 jaar, maar gedurende meerdere jaren. Om het huidige tekort en de komende uitstroom op te vangen, moeten we bij SSR 105 extra officieren opleiden naast de reguliere lichtingen. We hebben in 2023 6 lichtingen van 14 oio’s en het jaar erop ook.”.
Renske Smeding, (opleidingsmanager van rechters en raadsheren in opleiding - rio’s - bij SSR): “We hebben al een aantal jaren een maximum van 130 rio’s per jaar. Een jaar of vijf geleden haalden we dat aantal bij lange na niet; nu is dat anders. Vorig jaar zaten we op 130 rio’s die met de opleiding begonnen, dit jaar zitten we op 128 en voor 2023 verwacht ik ook weer aantallen in die orde van grootte. Als het alleen zou gaan om cursussen en externe docenten, zouden we er bij SSR meer kunnen hebben, maar je hebt kernopleiders nodig, rechterdocenten, de rechtbanken moeten praktijkopleiders aan rio’s koppelen en de rio’s moeten worden beoordeeld door een landelijke commissie. Overal waar rechters nodig zijn om rechters op te leiden zijn tekorten.” Nagelhout: “SSR kan een hoop organiseren zolang er voldoende docenten en begeleiders zijn.”
Overal waar rechters nodig zijn om rechters op te leiden, zijn tekorten.
Opleiders uit de praktijk
Smeding: “Rechters in opleiding worden voor een groot deel opgeleid door rechters. Dat is een bottleneck, want een rechter die opleidt doet geen zitting.” Nagelhout: “Dat speelt bij ons ook. De docenten van de officieren in opleiding zijn altijd mensen uit de praktijk. Als we meer officieren willen opleiden, dan hebben we meer docenten nodig en dat betekent minder officieren die zittingen of onderzoeken kunnen doen. Of je bent als officier op zitting, of je doceert of je begeleidt.” Smeding: “Je lost het capaciteitsprobleem niet op door meer mensen uit de praktijk te halen. Meer rechters die opleiden betekent meer rechters die geen zittingen in het land doen. Binnen SSR is gekeken of de belasting van rio’s minder kon. Waar zaken efficiënter konden, is dat gebeurd. Maar veel strakker dan nu wordt het niet.”
Ervaring of frisse energie?
Nagelhout: “De komende jaren gaan er heel wat officieren met pensioen. Wij vragen ze nu: wil je blijven of wil je officieren in opleiding doceren?” Smeding: “Ik heb bij SSR niet veel gepensioneerde rechters die les geven. We hebben wel veel docenten die ruime ervaring hebben als rechter. Maar het zou ook mooi zijn als er naast deze nestoren ruimte is voor de frisse energie en kritische blik van mensen die minder lang werken bij de Rechtspraak. Dat lijkt me een mooie investering in de toekomst.”
De tijd dat een mijnheer in pak de inhoud staat op te lepelen, is voorbij.
Toekomstbestendige cursussen
Nagelhout: “Door corona zijn we anders gaan werken. We kijken nu heel specifiek naar welke leervorm goed is voor een bepaalde cursusinhoud. Is dat online, op locatie of een mengvorm (blended)? Maar ook daar lopen we tegen hetzelfde probleem aan, want we hebben docenten nodig om de cursussen te herontwikkelen. En daar ga je weer: die kunnen dan geen zittingen doen.” Smeding: “Dat betekent niet dat we het bij oude cursussen laten, maar wél dat we langer bezig zijn met herontwikkeling. Want die is noodzakelijk. De tijd dat een mijnheer in pak de inhoud staat op te lepelen, is voorbij. Dat kan ook in een podcast, of een webcollege waarna je met die mijnheer gaat praten voor verdere verdieping. Interactie blijft natuurlijk belangrijk. En het is dan ook niet zo dat we het liefst helemaal digitaal gaan. Ik voel ook geen druk vanuit de leiding om vaart te maken met zoveel mogelijk online cursussen, maar SSR is wél heel bewust bezig met het moderniseren van de leeractiviteiten. We willen het onderwijs toekomstbestendig maken.” Nagelhout: “Zo hebben wij de cursus ‘De toga aan’ één keer online gedaan. Dat is een praktijksimulatie met veel interactie. Dat was geen succes. Sommige cursussen krijg je gewoon niet digitaal overgebracht.”
Slimmer en creatiever
Smeding: “Corona en het rechterstekort hebben mij, en SSR, genoopt tot slimmer werken. Ik zoek meer de samenwerking en kijk voortdurend naar: hoe kunnen we zoveel mogelijk werk verzetten met zo min mogelijk mensen, zonder de kwaliteit van de opleiding aan te tasten? Als ik weet dat Linda voor het OM een e-learning heeft ontwikkeld over inhoud die ook in mijn opleiding zit, dan gebruik ik die.” Nagelhout: “Door corona en het OM intensiveringsproject ben ik creatiever geworden. Ook wij kijken met een frisse blik naar het opleidingstraject. Proberen we iets nieuws, of blijven we doen wat we altijd deden? En omdat er via het intensiveringsproject meer budget is vrijgekomen, kunnen we ook daadwerkelijk iets doen, als we iets anders willen.”
