Impact op jonge mantelzorgers

Soms zorgen jongeren tussen 15 en 17 jaar voor een zieke naaste. Deze zorg kan een groot beroep doen op hun veerkracht en mentaal welbevinden. Jonge mantelzorgers ervaren meer psychische en emotionele problemen dan andere leeftijdsgenoten. Renske Hoefman (wetenschappelijk medewerker SCP) en Lieke Lovink (adviseur Vilans) onderzoeken – samen met deze jongeren – hoe jonge mantelzorgers kunnen worden ondersteund.

Renske: ‘Jonge mantelzorgers zijn jongeren die zorgen voor of zich zorgen maken om een naaste met bijvoorbeeld psychische problematiek, lichamelijke beperkingen, ouderdom of verslaving. De zorg die zij geven is heel divers. Het kan gaan om persoonlijke verzorging, huishoudelijke taken, financiële verantwoordelijkheden, de zorg voor broertjes of zusjes of controle op medicatie. Een duidelijke factor is dat zij zich ook continu zorgen maken over de situatie.’

Niet klagen

‘De impact op het leven van de jongere kan heel groot zijn,’ vertelt Lieke. ‘Van nooit vrienden mee naar huis kunnen of durven nemen tot veel minder tijd hebben voor leuke activiteiten. Ook is het soms confronterend om bij vrienden thuis te zien hoe anders het kan zijn zonder zorgtaken.’

Renske: ‘Deze jongeren hebben vaak een groot verantwoordelijkheidsgevoel en cijferen zichzelf weg. Zij willen bijvoorbeeld niet klagen – ‘’alles gaat goed’’ –, want hun ouders hebben het al zo zwaar. Maar soms missen zij zelf aandacht en zorg.’

Impact

Lieke: ‘Het thema jonge mantelzorger is lang niet altijd bekend. Vaak herkennen jongeren zichzelf niet als jonge mantelzorger. Dit komt omdat ze de zorg voor een ouder, broertje of zus vaak heel normaal vinden. Vaak beseffen zij zelf niet dat wat voor hun normaal is het label ‘’mantelzorg’’ heeft en welke impact dat eigenlijk heeft. Bij het woord mantelzorg denken jongeren bijvoorbeeld aan volwassenen die zorgen voor demente ouderen.’ 

Renske: ‘Als jongeren ondersteuning willen ontvangen, dan is het lang niet altijd duidelijk waar ze terecht kunnen. Ook zien we dat de mate waarin er voor hen passend aanbod aan ondersteuning is, per regio verschilt.’

Ondersteuning op school

‘De situatie thuis is soms ook van invloed op de schoolprestaties,’ vertelt Lieke. ‘Voor topsporters zijn er bijvoorbeeld speciale flexibele regelingen, maar dat is niet het geval als je een zieke ouder hebt. Terwijl sommige jongeren daardoor meer dan gemiddeld binnen een gezin belast zijn met bijvoorbeeld huishoudelijke taken, de verantwoordelijkheid voor het brengen en halen van broertjes en zusjes in combinatie met de zorgen om een familielid.’

Renske: ‘Jonge mantelzorgers geven aan dat zij het fijn zouden vinden als ze alles niet steeds opnieuw hoeven uit te leggen. Soms zijn ze iets later of checken vaker hun telefoon om te kijken of thuis alles goed gaat. Ze hebben het gevoel dat veel docenten dat niet begrijpen. Ondersteuning vanuit school vinden zij onduidelijk. Voor jongeren is het van belang te kunnen praten met iemand die echt begrip heeft voor hun situatie – met wie zij een klik hebben.’

Herkenning van belang

‘Soms worden jonge mantelzorgers gepest,’ zegt Renske. ‘Zij ervaren onbegrip, zelfs bij vrienden. Vaak krijgen ze de reactie: ‘’Ik doe ook wel eens boodschappen’’. Maar een keer boodschappen doen is natuurlijk wel heel anders dan dat de verantwoordelijkheid voor de boodschappen altijd bij jou ligt. Ze vinden het lastig uit te leggen hoe groot die druk kan zijn.’

Lieke: ‘We zien dat jonge mantelzorgers onderling veel herkenning ervaren. Ze hoeven dan niet alles uit te leggen. En komen met andere jongeren in contact die in een soortgelijke situatie zitten, zonder hier over te hoeven te praten. Dat geeft opluchting en verbondenheid.’

Maatschappelijk vraagstuk

Renske: ‘Een interessant maatschappelijk vraagstuk is natuurlijk wel wat we er als land van vinden dat jongeren in deze leeftijd mantelzorgtaken hebben. We zien ook grote verschillen daarin per land, zo is er in Groot-Brittannië zelfs aparte wetgeving voor jonge mantelzorgers.’