Alle hens aan dek

Toekomst van de mantelzorg

Het jaar 2040 is ver weg, is het toch mogelijk om daar nu al iets over te zeggen?

'Er is natuurlijk nog veel onzeker, maar de demografie geeft wel houvast. Op basis van de bevolkingsopbouw kun je diverse uitspraken doen. De ouderen van de toekomst leven bijvoorbeeld nu al. Babyboomers die nu tussen 55 en begin 70 zijn, zijn na 2040 75-plus. Het is ook nog eens een grote generatie die nu in de weer is om de participatiesamenleving vorm te geven. De mensen zijn nu nog vitaal, maar worden straks zorgafhankelijker. Aan de andere kant is de generatie na hen een stuk kleiner. In 1983 werden slechts 170.000 kinderen geboren tegenover 284.000 in 1946. Tegelijkertijd worden ouderen steeds gezonder; de oudere van nu is ook gezonder dan de oudere van 30 jaar geleden. Dat geldt ook voor de toekomst. Maar niettemin voorzien we wanneer we alles bij elkaar optellen wel een tekort aan mantelzorgers.'

Hoe kunnen we ons als samenleving dan het beste voorbereiden op die toekomst die op ons af gaat komen?

'Dat is een zaak van veel debat en plannen maken van veel kanten. Niet één recept. Je zult zien dat er een verschuiving gaat plaatsvinden richting meer zorg door ouderen onderling. Dat is een zware zorglast. Daar moeten we nu over nadenken maar ook beginnen met handelen. Een deel van de verlichting of oplossing zit hem in woonvormen, als je daar iets in wil veranderen betekent dat een langetermijnplanning.'

'Verder kan gedacht worden aan betaalde mantelzorg, eventueel gehaald uit het buitenland. We hebben het dan over arbeidsmigratie in de zorg. Tussen nu en 2040 kan echter veel gebeuren. Er zijn gigantische ontwikkelingen in de technologie en er wordt gezegd dat de robots veel van ons huidige werk gaan overnemen. En misschien ook wel de mantelzorg.'

Denk je dat robots op grote schaal ingezet kunnen worden om werk van mantelzorgers over te nemen?

'Je ziet modelwoningen met veel technologie met daarin ook plaats voor robots. Die technologie heeft zich echter nog niet op ruime schaal verspreid. In het dagelijks gebruik kom je het nog niet veel tegen. Handelingen die door mensen makkelijk zijn uit te voeren, zijn voor robots daarentegen moeilijk: bed opmaken, afwasmachine uitruimen, breekbare kopjes opbergen. In de modelwoningen is alles ingericht op technologie. Maar in een gewoon huis moet je traplopen en manoeuvreren tussen spullen: niet echt robotproof zeg maar. Die simpele basale taken zie ik niet in het huishouden van ouderen door robots gedaan worden. Robots zijn er wel voor gezelschap en contact. Het duurt denk ik nog even voordat robots praktische zaken – letterlijk – uit handen kunnen nemen.'

Het leven in de Randstad en de krimpgebieden is verschillend, hoe kunnen we daar in beleid rekening mee houden?

'De hele samenleving in de krimpgebieden is aan het veranderen. En dus ook voor de ouderen in die gebieden, die als het ware achterblijven als de jongeren naar de grotere steden en de Randstad trekken. Bejaardentehuizen zijn overal weggevallen. Tegelijkertijd zie je wel initiatieven voor het vitaliseren van de krimpgebieden. Ik put hoop uit de zorgcoöperaties die met name op het platteland in Noord-Brabant en Limburg zijn ontstaan. Burgers hebben daar het initiatief genomen om de zorg zelf onderling te organiseren, ook elders zie je steeds meer initiatieven van burgers en de overheid stimuleert dat ook. Een positieve ontwikkeling maar een dicht netwerk van professionele zorg zal toch altijd nodig blijven. Kortom: alle hens aan dek om te zorgen dat er in 2040 genoeg zorg beschikbaar is!'