70 jaar NAVO - Oude vrienden en Nieuwe Uitdagingen

Om 70 jaar NAVO te vieren vond op 4 april jl. de NAVO Foreign Ministers Meeting (FMM) plaats in Washington D.C. Stef Blok sprak daar met de ministers van Buitenlandse Zaken van de bondgenoten over de nieuwe uitdagingen voor de NAVO. De ministers vierden gezamenlijk 70 jaar vrede en vrijheid in het bondgenootschappelijke gebied.

Op 4 april 1949 werd het Noord-Atlantisch Verdrag (beter bekend als het Verdrag van Washington) getekend. Daarmee werd de NAVO in het leven geroepen als een Trans-Atlantisch, defensief, militair bondgenootschap tussen België, Canada, Denemarken, Frankrijk, IJsland, Italië, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, Portugal, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Nederland is dus één van de founding fathers van de NAVO en dat blijkt: Nederland leverde 3 van de secretarissen-generaal in de afgelopen 70 jaar: Dirk Stikker (1961-1964), Joseph Luns (1971-1984) en Jaap de Hoop Scheffer (2004-2009). Het doel van de NAVO werd door de eerste secretaris-generaal van de NAVO, Lord Ismay (VK), kernachtig samengevat in de gevleugelde woorden: “to keep the Soviets out, the Americans in, and the Germans down.”

De NAVO staat voor eenheid en solidariteit gebaseerd op gezamenlijke waarden. Dat wordt bekrachtigd door artikel 5, waarin is vastgelegd dat een aanval op één van de lidstaten wordt beschouwd als een aanval tegen allen, met een gezamenlijke NAVO-brede respons als gevolg. Artikel 5 werd voor het eerst van toepassing verklaard na de 9/11 aanslagen, niet direct het soort aanval dat de oprichters in 1949 in gedachten hadden. Dit vermogen van de NAVO om zich aan te passen aan veranderende veiligheidssituaties is één van de belangrijkste succesfactoren van het bondgenootschap. Waar de NAVO zich tijdens de Koude Oorlog voornamelijk richtte op de Sovjet Unie en het stuiten van de communistische opmars, verschoof de NAVO na het vallen van de Muur haar aandacht naar het stabiliseren van de Balkan en Afghanistan. Daaraan draagt de NAVO nog steeds bij met de trainingsmissie Resolute Support in Afghanistan, waaraan Nederland ca 160 mensen bijdraagt. Ook heeft de NAVO een rol gespeeld in de anti-ISIS coalitie en helpt zij bij de capaciteitsopbouw in Irak, zodat dat land beter in staat is ISIS-achtige groepen beter te bestrijden.

De grootste uitdaging van het moment is de toegenomen assertiviteit vanuit Rusland, die o.a. blijkt ook de Russische annexatie van de Krim in 2014 en het incident op 25 november 2018 waarbij Rusland Oekraïense marineschepen tegenhield in de Straat van Kertsj. De bemanning daarvan is nog steeds niet vrijgelaten. Ook is de militaire opbouw van Rusland langs de grenzen van bondgenootschappelijk gebied en de schending van het INF verdrag [1] uitermate zorgelijk vanuit het perspectief van de Europese veiligheid. Militaire versterking van de bondgenoten is daarom van groot belang om deze dreiging het hoofd te kunnen bieden. Naast versterking van defensie en afschrikking, blijft het belangrijk om de dialoog met Rusland te blijven voeren, het zogenaamde dual-track beleid. Nederland heeft in Washington daarom ook voorgesteld om een NAVO Rusland Raad bijeen te roepen om nog een poging te wagen Rusland tot naleving van het INF-verdrag te bewegen.

Daarnaast zijn er ook nieuwe uitdagingen voor de NAVO: dreigingen krijgen een diverser, hybride, karakter waarbij het cyber domein een belangrijke rol speelt. Daarbovenop is het debat over wapenbeheersing opnieuw opgelaaid en staat ook de opkomst van China voor het eerst op de agenda binnen de NAVO. Om deze ontwikkelingen aan te pakken is verdere samenwerking tussen de NAVO en de EU van groot belang: zij beschikken immers over complementaire instrumenten die hard nodig zijn in reactie op complexe dreigingen en uitdagingen.

De NAVO heeft 70 jaar lang vrede in Europa en Noord-Amerika gewaarborgd. Daar hangt ook een prijskaartje aan. Dit werd door de Amerikaanse Secretary of State Pompeo onderstreept tijdens de bijeenkomst in Washington. De bondgenoten spraken in Wales in 2014 af te streven naar een groei van defensie-uitgaven tot 2% van hun BBP. Ook Nederland streeft hiernaar en heeft in deze kabinetsperiode die uitgaven met 5 miljard verhoogd. Om de vrede en veiligheid te behouden zullen Nederland en de NAVO ook nu zich continuerend moeten aanpassen aan het veranderende dreigingsbeeld. Gelukkig hoeven wij de nieuwe uitdagingen niet alleen aan te gaan en staan wij samen sterk met onze 28 bondgenoten.  

Wil jij je verder verdiepen in de NAVO? Volg dan de links hieronder!

NATO Review: NATO at 70: an opportunity to recalibrate (Jamie Shea):
https://www.nato.int/docu/review/2019/Also-in-2019/nato-at-70-an-opportunity-to-recalibrate/EN/index.htm
NATO Defense College: NATO’s 70th Anniversary NDC Research Papers and NDC Policy Briefs:
http://www.ndc.nato.int/research/research.php?icode=37
SHAPE: Podcast series (iTunes): An Enduring Alliance - Celebrating 70 Years of NATO:
http://bit.ly/EnduringAlliance

[1] Het INF verdrag van 1987 is een overeenkomst tussen de VS en de Russische Federatie om alle nucleaire en conventionele grond-gelanceerde ballistische- en kruisraketten met een afstandsbereik tussen de 500 en 5.500 kilometer. In 2014 werd de eerste Russische schending geconstateerd door de VS. Op 2 februari 2019 schortte de Trump-administratie de Amerikaanse verplichtingen onder het verdrag op en verklaarde het de intentie om zich na 6 maanden uithet verdrag terug te trekken.