Onze mensen in Irak

Het is half twee in de nacht

Jeannette verlaat eindelijk haar kantoor op de Britse Ambassade, waar het zogenaamde Ministerial Advisory and Liaison Team van de NATO Mission Iraq (NMI) ge-co-loceerd is. De meeste e-mails zijn beantwoord, het verslag van het gesprek eerder op de dag met de politieke adviseur van de Iraakse Premier is geschreven en het Iraakse nieuws van de afgelopen dag gelezen.

Het is acht uur in de ochtend

Maarten stapt de Commander’s Suite binnen op het hoofdkantoor van NMI op Union III (zone), het kleine militaire kamp, midden in Bagdad, waar ook het hoofdkantoor van de Combined Joint Task Force van de anti-ISIS Coalitie en het Joint Operations Command van Irak huizen. De Commandant van NMI is ook al op kantoor en, met een verse kop koffie in de hand, vraagt Maarten hoe het gesprek op het kantoor van de Iraakse Premier de dag ervoor is gegaan. Maarten brieft de Commandant vooral over het decreet dat de Premier op de dag van het gesprek heeft uitgevaardigd, waarmee “reguliere milities” formeel onder de controle van de Premier zijn gebracht. De Commandant wil graag alle details kennen en begrijpen omdat hij even later met de helikopter hoog bezoek, Supreme Allied Commander Europe (SACEUR), zal gaan ophalen en begeleiden naar het gesprek met de kersverse Minister van Defensie.

‘s middags

brieft Maarten SACEUR over de politieke context waarin de missie opereert. Jeannette geeft een overzicht van de activiteiten die haar team van civiele en militaire adviseurs ontplooien op het Iraakse Ministerie van Defensie, het kantoor van de Nationale Veiligheidsadviseur en het Nationale Operatie Centrum van de Premier.

’s avonds

is er een diner voor SACEUR op de residentie van de nieuwe Amerikaanse ambassadeur. Jeannette is ook daarbij uitgenodigd. Maarten brengt de avond door met bijlezen en het voorbereiden van de wekelijkse video teleconference (VTC) met de diverse NAVO hoofdkwartieren in Brussel, Bergen/Mons en Napels, alsook de collega’s van Resolute Support in Kabul. Het diner is een gezellig maar ook productief samenzijn, waar ook de Speciaal Vertegenwoordiger van de VN Secretaris Generaal in Irak, de Nederlande oud-Mininster van Defensie Jeanine Hennis-Plasschaert, bij aanzit.

De volgende dag bezoekt SACEUR onder begeleiding van trainingsexperts van NMI de defensie-universiteit, alsook een van de militaire scholen op Taji, een opleidings- en legerbasis ten noord-oosten van Bagdad, waar NMI eveneens een aantal teams heeft zitten, die de Iraakse militaire scholen ondersteunen bij het ontwikkelen van hun managementcapaciteit, curriculum en onderwijstechnieken.

’s middags

legt SACEUR een beleefdheidsbezoek af aan de Nationale Veiligheidsadviseur, waar Maarten en Jeannette weer bij aanzitten. SACEUR brengt op dat NAVO het op prijs zou stellen als de Iraakse autoriteiten zouden reageren op het voorstel om de betrekkingen tussen NAVO en Irak verder te formaliseren, vooral waar het visa en invoerrechten betreft. Het is een dossier dat Maarten al maanden hoofdpijn bezorgd en waar helaas ook SACEUR geen doorbraak weet te bewerkstelligen.

En dan is SACEUR weer gevlogen, letter en figuurlijk, en keren Jeannette en Maarten terug naar de “dagelijkse routine”, die eigenlijk nauwelijks bestaat bij NMI.

NMI is op 31 oktober 2018 van start is gegaan. Toen Maarten en Jeannette op 27 oktober 2018 landden, was er van NMI nog nauwelijks sprake. De kantoren moesten nog ingericht worden, de kabels worden getrokken, het overgrote deel van de ongeveer 600 en civiele missieleden nog aankomen en het Operational Plan (OPLAN) vertaald worden van woorden naar daden.

Verwachtingen

Hadden Maarten en Jeannette dit voor ogen toen zij hun belangstelling registreerden voor de functies van resp. ‘civilian assistant of the Commander’ (in gewone taal Political Advisor (POLAD) en ‘senior civilian’ (nee, niet ‘representative’ en ook niet ‘advisor’)? Maarten had vanuit zijn oude functie als anti-ISIS coördinator bij de Directie Veiligheidsbeleid (DVB) het ontwerpen van deze non-combat missie op de voet gevolgd en zag het als een prachtige kans om de missie niet alleen op een tekentafel maar ook in het echt te zien.

Jeannette kon als voormalig Nederlandse ambassadeur in Bagdad de verleiding niet weerstaan om in een andere functie terug te keren naar het fascinerende Irak. Maar verwachting of geen verwachting, het is een bijzondere ervaring om met een multinationale adviesmissie een steentje bij te kunnen dragen aan de wederopbouw, hervorming en modernisering van de Iraakse defensiesector. De sector heeft zwaar geleden en leidt een chaotisch bestaan, door gebrek aan capaciteit en politieke wil, koppigheid en trots, maar wordt bemenst door (‘het zijn net) mensen’*, die de instabiliteit in Irak zat zijn en het land weer een gewoon lid van de internationale gemeenschap willen laten zijn.

Slagingskans van de missie?

Daar is het nog te vroeg voor, al staat Irak er beter voor dan ooit sinds 2003. Dat wil niet zeggen dat er geen grote uitdagingen zijn. De bevolking groeit met 1 miljoen per jaar terwijl de waterbronnen slinken en werkgelegenheid, vooral in de private sector, sterk achterblijft. Irak heeft niet alleen lastige buren, maar ook geen eenvoudige verre vrienden. ISIS en andere extreme bewegingen zijn territoriaal verslagen, maar niet van het toneel verdwenen. De politieke verdeeldheid in Irak is groot en neemt toe. Het zal tijd nodig hebben om te komen tot een bestuurlijk model dat het land en niet de eigen groep voorop stelt. In deze woelige zee probeert NMI, samen met andere internationale partners, Irak te ondersteunen bij het uitzetten van een koers. Luisteren naar Sherazade* is het devies, maar dat valt niet altijd mee: de tijd is schaars en de koning immer wantrouwend...

*) referte aan het boek van Joris Luijendijk, Het zijn net mensen, dat verwijst naar het vertekende beeld dat veelal in de media wordt geschetst van de bevolking in Egypte, Libanon en Oost-Jeruzalem.