De Strijd tegen Hybride Dreigingen

Wat zijn hybride dreigingen?

Hybride dreigingen verwijzen niet naar een nieuw of apart domein dat zich aan het lijstje voegt van de huidige domeinen die onderdeel uitmaken van het spectrum van macht, het zogenaamde DIMEFIL (Diplomatic, Information, Military, Economic, Financial, Intelligence, Law). Hybride verwijst naar een geïntegreerde en gecoördineerde inzet van de instrumenten bínnen de verschillende domeinen. Het zijn voornamelijk statelijke actoren die hun capaciteiten, al dan niet heimelijk, inzetten om hun tegenstanders te ondermijnen en hun eigen invloed te vergroten. Het soort middelen dat wordt ingezet is veelal van een non-conventionele aard, wat traditionele responsopties moeilijk maakt. Het (des-)informatie domein is daarbij het bekendste element binnen hybride dreigingen. Tegenstanders maken misbruik van de vrijheid tot meningsuiting om verwarrende, misleidende en valse informatie de wereld in te sturen, die vervolgens door consumenten wordt gedeeld. Social media worden veelvuldig gebruikt voor desinformatie. Bedrijven zoals Facebook zijn zich bewust van de manier waarop hun platform wordt misbruikt en dragen bij aan het bestrijden van desinformatie door netwerken die fake news verspreiden te identificeren en te verwijderen. Echter is het ook voor hen een uitdaging om de enorme hoeveelheid aan informatieverkeer goed te monitoren.

De implicaties voor het westen

De vernieuwde assertiviteit van een land als Rusland dient als een wake up call voor het westen, zeker gezien de inzet van non-militaire middelen. We zien een trend waarbij verscheidene actoren de saamhorigheid en stabiliteit binnen ons land en tussen onze bondgenoten ondermijnen en daarbij niet schromen om op westelijk grondgebied te opereren. De vergiftiging van Skripal en de OPCW hack zijn hiervan de bekendste voorbeelden. Om deze dreigingen te bestrijden zet Nederland zich op verschillende manieren in om onze eigen weerbaarheid te vergroten en de kosten voor tegenstanders om hun hybride campagnes uit te voeren, te verhogen.  

Inzet van Nederland

Hybride dreigingen komen in verschillende soorten en maten en zijn daarbij veranderlijk van aard. De dreiging voor Oekraïne is anders dan die voor de Baltische staten en wéér anders voor een land als Nederland. Middels de kamerbrief over statelijke dreigingen zet het kabinet in op de aanpak van de drie grootste dreigingen voor Nederland: (1) ongewenste buitenlandse inmenging, (2) het beschermen van democratische processen en instituties, en (3) economische veiligheid. Hierbij zet Nederland in op een maatschappij-brede aanpak, waarbij de overheid ook de veiligheidsdiensten, de krijgsmacht, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven betrekt. Hybride dreigingen raken ons allemaal, daarom moeten responsopties breed in de samenleving worden opgepakt. Om de evoluerende hybride dreigingen tegen te gaan maakt Nederland gebruik van een flexibele, adaptieve en geïntegreerde aanpak. Hierbij staan de afstemming en coördinatie tussen alle betrokkenen centraal om de effectiviteit van de samenwerking te bevorderen. Gelukkig hoeft Nederland dit niet alleen te doen en kunnen we gebruik maken van een groot netwerk aan bondgenoten en partners met wie we samenwerken om collectief onze weerbaarheid tegen hybride dreigingen te vergroten. Zo werken we samen in zowel EU als NAVO verband, die op hun beurt ook hun onderlinge samenwerking aan het versterken zijn.

De rollen van de EU en de NAVO in de strijd tegen hybride dreigingen

De EU en de NAVO hebben een geheel ander soort takenpakket en verschillende landen als hun lidstaten. Maar juist omdat de dreigingen niet los van elkaar gezien kunnen worden is het nodig dat de NAVO en de EU samenwerken. Om deze reden tekenden de EU en de NAVO op 8 juli 2016 een gezamenlijke verklaring in Warschau om het EU-NAVO strategische partnerschap nieuw leven in te blazen. Een groot deel van de voorstellen ter versterking van de EU-NAVO samenwerking richt zich op het weren van hybride dreigingen, een reflectie van de impact die de hybride dreigingen hebben op de hedendaagse Europese en trans-Atlantische veiligheid. Om de samenwerking tussen de EU en de NAVO beter te faciliteren is in 2017 het European Centre of Excellence for Countering Hybrid Threats (zogenaamde Hybrid CoE) opgericht in Helsinki.

Connecting the Dots: the European Centre of Excellence for Countering Hybrid Threats

Het European Centre of Excellence for Countering Hybrid Threats dient als platform voor de EU en de NAVO lidstaten om de dialoog aan te gaan over het bestrijden van hybride dreigingen. Daarbij concentreert het centrum zich op 3 hoofdtaken: (1) een platform bieden voor landen om samen te komen, best practices te delen, capaciteiten op te bouwen, nieuwe ideeën te testen en de verdediging tegen hybride dreigingen te oefenen; (2) fungeren als neutrale facilitator tussen de EU en de NAVO door middel van strategische discussies en exercities; en (3) de discussie leiden over het weren van hybride dreigingen door middel van onderzoek en het delen van best practices. Hiertoe organiseert het Hybrid CoE bijeenkomsten waar wetenschappers, ambtenaren en militaire leiders van de lidstaten de veranderingen in het dreigingslandschap bespreken, hun eigen ervaringen delen en tot gezamenlijke handelingsperspectieven komen. Daarnaast put het centrum uit de bestaande kennis van de lidstaten door experts op specifieke onderwerpen samen te brengen, waar zij onderling dieper in kunnen gaan op specifieke onderwerpen zoals Private Military Companies en desinformatie. Aan de hand van zulke activiteiten worden rapporten opgesteld waarin aanbevelingen worden gedaan voor het beleid van de verschillende lidstaten. Zo worden niet alleen de verbanden gelegd tussen de verschillende dreigingen over het gehele spectrum van het hybride dreigingslandschap, maar brengt het centrum ook samenhang in de responsopties die wij in het westen ter beschikking hebben om ons te weren tegen hybride dreigingen.