Tekst Pelle Padmos en Thierry van der Horst
Een interview met de Nederlandse ambassadeur in Tokio, Peter van der Vliet
Kun je jezelf kort voorstellen en vertellen over jouw rol als Chef de Poste in Japan?
Ik heb vooral een multilaterale achtergrond op het gebied van wapenbeheersing, veiligheid, mensenrechten en de Sustainable Development Goals. Ik ben destijds begonnen bij de VN op ontwapeningsdossiers en kwam daarna bij BZ eerst bij de Directie Veiligheidsbeleid (DVB). Nu werk ik bilateraal met Japan. In mijn rol als ambassadeur behartig ik samen met mijn team de belangen van Nederland in Japan en draag ik bij aan een goede relatie tussen Nederland en Japan. Veiligheid in brede zin, dus inclusief economische veiligheid, is een belangrijk aspect van het werk van de ambassade.
Hoe heb je als Nederlander Japan de afgelopen jaren ervaren, en hoe kijkt Japan naar Nederland?
Nederland en Japan hebben een unieke gedeelde geschiedenis die meer dan 400 jaar teruggaat. In 1600 kwam het eerste Nederlandse schip aan – De Liefde. Meer dan twee eeuwen lang, tot het midden van de negentiende eeuw, was Nederland het enige Westerse land met een handelspost, waardoor wij voor Japan een Window to the World waren, bijvoorbeeld op het gebied van medische kennisuitwisseling. Ook hier op school krijgen ze die bijzondere geschiedenis nog mee, en momenteel proberen we vanuit de ambassade nog steeds deze band te benadrukken maar dan gericht op de moderne tijd, bijvoorbeeld waar we als landen elkaar goed kunnen vinden op in de samenwerking op gebied van innovatie en hoogwaardige technologie.
Je merkt als je hier werkt wel echt dat Japan een totaal andere wereld is. Er zijn hier heel veel conventies, regeltjes en gebruiken waar buitenlanders soms weinig weet van hebben. Daardoor kunnen buitenlanders in Japan enigszins horkerig overkomen. Ik zie het bijna elke dag in de hotelclub waar ik zwem: buitenlanders die in hun schoenen de kleedkamer binnenkomen, of die met tatoeages het zwembad ingaan, of in hun zwembroek in de onsen zitten. Zelf probeer ik me zoveel mogelijk te conformeren – een sleutelwoord in de Japanse cultuur! – aan de Japanse gebruiken en gedragscodes, maar na vier jaar is er nog steeds heel veel waar ik me niet van bewust ben. Gelukkig wordt buitenlanders veel vergeven, want het zijn immers geen Japanners.
Hoe kijk je aan tegen de veranderende Japanse cultuur op het gebied van veiligheidsbeleid?
Na de Tweede Wereldoorlog heeft Japan een pacifistische grondwet gekregen. Die pacifistische grondslag zit er nog steeds in, maar door de verslechtering van de mondiale en regionale veiligheidssituatie zijn de meeste Japanners het er over eens dat het land beter in staat moet zijn om zichzelf te verdedigen. In december vorig jaar heeft Japan een nieuwe nationale veiligheidsstrategie uitgebracht. China wordt daarin de grootste strategische uitdaging genoemd, en Noord-Korea een directe dreiging. Daarnaast zijn er grote zorgen over het optreden van buurland Rusland. De komende jaren gaan de uitgaven voor nationale veiligheid van 1% naar 2% Bruto Nationaal Product, en gaat Japan een zogeheten counter strike capability ontwikkelen om terug te kunnen slaan als het wordt aangevallen. Je ziet dus echt een intensivering en aanscherping van het veiligheids- en defensiebeleid van Japan. De Russische inval in Oekraïne heeft ook hier een grote impact. “Ukraine today could be East Asia tomorrow” zegt Premier Kishida, en daarmee doelt hij dan vooral op China vis-a-vis Taiwan. Japan ziet dat veiligheid ondeelbaar is geworden. Een regionaal conflict heeft steeds vaker gevolgen voor stabiliteit en veiligheid wereldwijd
Hoe zie je de toekomst van de regio en de rol van Nederland?
We zitten hier in Japan echt op de eerste rij in het belangrijkste geopolitieke theater van de wereld, althans dat zei ik altijd totdat de oorlog in Oekraïne uitbrak. Toch blijf ik erbij dat de ontwikkelingen in Azië nog het meest bepalend zijn voor de huidige en vooral toekomstige wereldorde. Als we alle uitdagingen en dreigingen in Azië bij elkaar optellen, dan is het beeld bepaald niet gunstig. Het geval van Japan illustreert dit met buurlanden China, Rusland én Noord-Korea.
De VS is en blijft de meest belangrijkste veiligheidspartner van Japan. Maar je ziet dat Japan ook graag met andere gelijkgezinde landen samenwerkt, zowel op defensiegebied als op economische veiligheid. Dat biedt kansen voor Nederland. De defensiesamenwerking is echt intensiever aan het worden, en ook op diverse terreinen van economische veiligheid (semicon, waardeketens, kennisveiligheid, anti-dwang) weten we elkaar steeds beter te vinden. Dat was vier jaar geleden een stuk minder.
En tot slot, nu je afscheid neemt van Japan, waar kijk je het meest naar uit en waar ben je misschien niet aan toegekomen?
Japan krijgt een speciaal plaatsje in mijn hart. Ik zal het echt missen. Maar mijn volgende plaatsing is Zuid-Korea, en daar kijk ik ook naar uit. En Japan blijft natuurlijk om de hoek liggen, dus ik sluit niet uit dat ik hier nog terugkom om plaatsen te bezoeken die ik door de coronapandemie nog niet heb gezien.
