De Afrikastrategie: nauwere samenwerking tussen Afrika en Nederland

Afrika in de wereld

Afrika is een groot en veelzijdig continent dat steeds meer een sterke eigen plaats inneemt in de wereld. Afrika bestaat uit 54 landen, met een totaal oppervlak van 30 miljoen km². Dat is ongeveer zo groot als Europa, de Verenigde Staten en China bij elkaar.

Er verandert veel in de wereld. Op economisch en politiek gebied laten steeds meer landen hun tanden zien. Ook worden uitdagingen zoals veiligheid, klimaatverandering en migratie alsmaar groter. Dat maakt het belangrijk, voor Nederland en de Europese Unie (EU), om ook onze relatie met Afrika te verstevigen. Daarom presenteerde Nederland de Afrikastrategie.

Wat is de Nederlandse Afrikastrategie?

In de Afrikastrategie staat hoe we samen de komende 10 jaar willen inzetten op de gedeelde belangen van Afrika, Europa en Nederland. En hoe we nog meer dan in het verleden inzetten op partnerschappen. Dat is nodig: bijvoorbeeld om samen te werken aan onze veiligheid, het verminderen van armoede en het verbeteren van mensenrechten.

De EU is de belangrijkste handelspartner en investeerder in Afrika, en wil een alternatief bieden voor China en Rusland. En ook voor Afrika liggen er grote kansen om te investeren in Europa.

Ambassadeurs over de samenwerking tussen Afrika en Nederland

We spraken Nederlandse ambassadeurs in drie Afrikaanse landen: Algerije, Ethiopië en Mozambique. Waar zien zij kansen voor de relatie tussen Afrika en Nederland?

Elsbeth Akkerman, ambassadeur in Mozambique

‘Mozambique wordt een steeds grotere speler in de wereld,’ vertelt ambassadeur Elsbeth Akkerman. ‘Bijvoorbeeld als niet-permanent lid van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (VN). Tegelijkertijd is Mozambique ook een land met veel onbenutte én onderbenutte kansen. Denk aan de strategische ligging van het land: aan de Indische Oceaan. Daarmee is het een poort naar andere landen in Sub-Sahara Afrika. Je zou de ligging kunnen vergelijken met Nederland, en zijn Rotterdamse haven die verbonden is met andere landen in Europa. Maar in Mozambique wordt de goede ligging eigenlijk nog te weinig benut. Dat geldt ook voor de enorme hoeveelheid vruchtbare grond. Sinds de Mozambikaanse onafhankelijkheid van Portugal in 1975, is het een land in ontwikkeling.’

‘Sindsdien werken we al bijna 50 jaar samen met Mozambique. Met name op gebieden waar Nederland goed in is – zoals water. Denk aan het beschikbaar maken van drinkwater, en bescherming tegen overstromingen en kusterosie. We steunen Mozambique in de watertoevoer van huizen en scholen en leiden waterleidingbedrijven op om ook goed onderhoud te kunnen doen, zodat onze investeringen duurzaam zijn. Ook helpen we Mozambique in de landbouw, gezondheidszorg en het terugdringen van HIV-besmettingen. Dat is ook belangrijk voor de rest van de wereld.’

Tegelijkertijd kunnen we ook van Mozambikanen leren. ‘De bevolking is ongelofelijk veerkrachtig, en solidair met elkaar. Zijn er tegenslagen? Dan zetten zij eerst zelf, met hun buren, met hun gemeenschap, hun schouders eronder om de situatie te aan te pakken. Toen cycloon Freddy afgelopen maart tot twee maal toe over het land raasde en tot grote schade en overstromingen leidde, waren het buren en privéboten uit de havens die het acute reddingswerk deden. De overheid is niet altijd bij machte of aanwezig om die helpende hand die er in Nederland vaak wel is, te bieden. Het zijn hier echt de mensen zelf die het doen.’

En uiteindelijk is het partnerschap met en voor deze mensen, ook de kern van onze samenwerking. ‘Nederland is een serieuze en betrouwbare partner van Mozambique. We investeren samen in niet-politieke onderwerpen, maar maken daarmee ook ruimte om het te hebben over andere thema’s, zoals mensenrechten. Het succes van ons partnerschap, ook in de toekomst, zit in de tijd die we nemen om echt met elkaar in gesprek te gaan. Dat is ook de kern van de Afrikastrategie.’

Henk Jan Bakker, ambassadeur in Ethiopië

‘Ethiopië heeft een eeuwenoude cultuur die duizenden jaren teruggaat. Ethiopië is nog steeds een van de invloedrijkste landen in Afrika,’ vertelt ambassadeur Henk Jan Bakker. ‘De Afrikaanse Unie is in hoofdstad Addis Abeba gevestigd en internationale organisaties en bedrijven hebben hier kantoren. Ethiopië en Nederland vinden elkaar in de bloementeelt. Deze sector is gigantisch in dit land. De negentig Nederlandse bedrijven die hier actief zijn zorgen voor tenminste 35.000 directe banen. Tien procent van de export uit Ethiopië gaat naar Nederland. We hebben ook een hulprelatie. Ethiopië is het grootste donorland van Nederland. Wij helpen Ethiopië met gezondheidszorg, voedselzekerheid en watermanagement. De hulprelatie is géén afhankelijkheidsrelatie. Ethiopiërs laten zich door niemand iets vertellen. Invloed en gunsten zijn niet te koop.’

‘De relatie tussen onze landen is veranderd door ontwikkelingen in Ethiopië. Tot 2018 was de politieke situatie stabiel en de economie duurzaam. Maar het land zuchtte onder een autoritair bewind. Sinds Abiy Ahmed premier is, ontwikkelt het land zich van een staatsgeleide naar een markteconomie en worden politieke hervormingen doorgevoerd. Het conflict in de regio Tigray en perioden van Covid en droogte remmen de hervormingen, maar stoppen ze niet. Aan de duurzame stabiliteit wordt legitimiteit toegevoegd. Nederland draagt hieraan bij via het NIMD (Netherlands Institute for Multiparty Democracy). Het NIMD traint jonge politici om geschillen en conflicten samen vreedzaam op te lossen. Polderen in Ethiopië. En met succes. Politieke vijanden worden vrienden. Twee deelnemers zijn zelfs getrouwd.’

‘Ik zie een veerkracht en flexibiliteit in dit land die me elke keer weer raakt. Conflict, Covid, droogte, Ethiopiërs laten zich niet uit het veld slaan. Daar kunnen wij van leren; hoe zouden wij als Nederlanders op al dat soort schokken reageren? Begin 2020 bijvoorbeeld leek de coronapandemie de bloemensector fors te gaan raken, maar na een dip van twee maanden veerde de sector op. Dit kwam doordat de nationale luchtvaartmaatschappij, Ethiopian Airlines, bleef vliegen en stoelen inruilde voor vracht. Zo bleef de export op peil.’

Janna van der Velde, ambassadeur in Algerije

‘Algerije is het grootste land van Afrika, maar in Nederland is het eigenlijk relatief onbekend,’ zegt ambassadeur Janna van der Velde. ‘Het is een prachtig land met ruim 45 miljoen inwoners, waaronder een groot aantal jongeren. Algerije ligt in een complexe regio. Met gespannen situaties in buurlanden als Mali en Libië, migratiestromen uit andere Afrikaanse landen en als grensgebied tussen Europa en de Sahel-regio. Algerije is sinds 1962 onafhankelijk en heeft hier hard voor gevochten. Aan eigen zeggenschap en soevereiniteit hechten ze hier veel waarde.’

‘In Nederland kennen we Algerije vooral als leverancier van gas en olie, maar ook op het gebied van zonne-energie en groene waterstof is er veel potentie. De zon heeft hier veel kracht en er is ruimte genoeg. We kijken samen hoe we de stap naar hernieuwbare energie kunnen zetten. Denk aan concrete projecten op het gebied van zonne-energie en het verbeteren van kennis over waterstof. Ook in de landbouw werken we samen: Nederlandse bedrijven zijn bijvoorbeeld betrokken bij de modernisatie van de melkveehouderij, het kweken van aardappelen in de woestijn en de ontwikkeling van water-, energie- en ruimtezuinige tuinbouw.’

‘Tegelijkertijd kunnen op dit gebied veel van Algerije leren. De Algerijnse bevolking heeft historisch gezien bijvoorbeeld veel manieren gevonden om in een extreem warm en droog klimaat te leven. Van innovatieve irrigatiesystemen tot bouwmethodes die in staat zijn om extreme hitte op te vangen. Nederlandse zaadtelers kijken daarom ook met veel interesse naar een samenwerking met Algerijnse partners. Door de combinatie van Nederlandse en Algerijnse kennis kunnen zo klimaatresistente zaden worden ontwikkeld. Dit is ook precies wat je in de Afrikastrategie terugziet: we willen gelijkwaardige partnerschappen aangaan om samen oplossingen te zoeken voor de uitdagingen van vandaag en morgen.’

‘Algerije ligt relatief dichtbij Europa, maar staat ook goed in contact met de Arabische wereld en landen op het Afrikaanse continent. We kunnen veel over deze gebieden leren door de manier waarop Algerije naar de wereld kijkt. En juist door onze verschillende perspectieven naast elkaar te leggen, komen we tot de meest interessante gesprekken.’