Tekst Joep Kies
In september nam Nederland onder leiding van de toen net aangetreden Minister Bruins Slot, deel aan de ministeriële vergadering van het Global Counterterrorism Forum (GCTF) in New York. De vergadering stond in het teken van de rehabilitatie en re-integratie van uitreizigers en hun gezinnen, hetgeen een impuls gaf aan het debat over de humanitaire en veiligheidssituatie in de kampen in Noordoost Syrië waar ook buitenlandse ISIS-strijders verblijven, al dan niet in detentie.
“Their time in prison is the best opportunity for rehabilitation” - EU Hoge Vertegenwoordiger Borrell
Terwijl politieke agenda’s gedomineerd worden door urgentere veiligheidsvraagstukken, zet de dreiging van terrorisme zich op de achtergrond voort. De terrorismedreiging is wereldwijd gestegen. Met name in Afrika is een toename van het aantal dodelijke aanslagen te zien maar ook in Syrië en Irak vinden nog regelmatig aanslagen plaats, ondanks dat ISIS territoriaal is verslagen. Ook de gebeurtenissen van de afgelopen weken in Israël en de Palestijnse Gebieden onderstrepen de dreiging die terrorisme vormt voor de samenleving.
Het GCTF is een plek waar los van de ministeriële vergadering, speciaal gezanten op gebied van terrorismebestrijding en nationale experts bij elkaar komen om inzichten te delen over het bestrijden van terrorisme en extremisme. Het forum verbindt op uitzonderlijke wijze lidstaten uit alle windrichtingen, waarbij het multilaterale, informele en apolitieke karakter moeilijke onderwerpen die binnen het politieke VN vastlopen helpt bespreekbaar te maken. Ondanks verschillen in definities van terrorisme en extremisme en uiteenlopende opvattingen over de aanpak van terrorisme, kan de strijd tegen terreur rekenen op eensgezindheid; het bestrijden en tegengaan van terrorisme is tenslotte een doel waar eenieder zich achter kan scharen.
Één van de moeilijke discussies gaat over de situatie in de kampen in Noordoost Syrië, waar naast voor ISIS gevluchte Syrische en Iraakse vrouwen en kinderen, ook buitenlandse terroristische strijders en hun gezinnen worden vastgehouden. De kampen kennen al lange tijd een slechte humanitaire situatie en worden gezien als broeinest voor (verdere) radicalisering. De discussies tijdens het GCTF hebben nogmaals duidelijk gemaakt dat rehabilitatie en re-integratie (het wegnemen van terroristisch gedachtegoed en personen klaarmaken voor terugkeer in de maatschappij) over het algemeen wordt gezien als een succesvolle manier om de terroristische dreiging vanuit de kampen tegen te gaan.“Their time in prison is the best opportunity for rehabilitation”, aldus de Hoge Vertegenwoordiger van de EU Borrell, refererend naar een gecombineerde aanpak die enerzijds veroordeelde terroristen verantwoordelijk houdt voor de misdaden die zij hebben begaan, en daarmee straffeloosheid voorkomt, en anderzijds werkt naar de uiteindelijke terugkeer in de maatschappij.
Nederland is internationaal een grote speler op terrorismebestrijding en richt zich in deze context specifiek op het ondersteunen van de Iraakse overheid in de processen in Irak die nodig zijn voor het succesvol integreren van hun onderdanen in de maatschappij, en bij het vergaren van bewijsmateriaal voor vervolging van verdachten van ISIS-misdaden. De minister van Buitenlandse Zaken benadrukte in haar speech tijdens de ministeriële vergadering van het GCTF dat het allereerst belangrijk is om straffeloosheid van terroristen te voorkomen. Ook stond de minister stil bij de zorgwekkende humanitaire omstandigheden in de kampen en benoemde daarbij het belang van het waarborgen van mensenrechten en de cruciale rol die het maatschappelijk middenveld speelt bij rehabilitatie en re-integratieprocessen. Het maatschappelijk middenveld is immers bekend met de lokale omstandigheden van gemeenschappen en vormt een onmisbare link in het proces van succesvolle terugkeer.
Actieve deelname aan het GCTF is één van de manieren waarop het cluster Terrorismebestrijding van de directie Veiligheidsbeleid van het ministerie van Buitenlandse Zaken zich samen met NCTV inzet om effectief Nederlands en internationaal beleid te blijven ontwikkelen. Door het delen van succesverhalen en ervaringen dragen we bij aan de ontwikkeling van internationaal en nationaal contraterrorismebeleid, wat doorwerkt naar de veiligheid thuis. Anderzijds bieden de lidstaten van het forum Nederland toegang tot waardevolle kennis en kunde, waar wij ook weer van kunnen leren.
