Tekst Louise van Gend
Dit was het werk van regionale veiligheidscoördinator Alain Ancion
Vijf jaar lang reisde hij door de zes Westelijke Balkanlanden als regionale Veiligheidscoördinator. Soms met gevaar voor eigen leven over de gevaarlijkste wegen van Albanië, Bosnië Herzegovina, Kosovo, Montenegro, Noord-Macedonië en Servië. Een mooi moment om terug te blikken op een veelbewogen periode in een regio die veel uitdagingen kent op het gebied van veiligheid en stabiliteit. Alain Ancion vertelt over zijn tijd in de regio omringd door de EU, voor zijn start als particulier secretaris van minister Liesje Schreinemacher voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.
Je was de afgelopen vijf jaar regionale coördinator voor de Westelijke Balkan. Zes landen die onder jouw hoede vielen als het aankwam op veiligheid. Hoe heb je deze tijd ervaren?
“Om als regionale veiligheidscoördinator aan het werk te zijn in een bewogen regio is een machtig mooie uitdaging. Het was de ’dikste’, meest dynamische en fascinerende baan denkbaar. Ik had de eer om met collega Wouter Simonis vijf toegewijde collega’s voor ons Veiligheids- en Stabiliteitsnetwerk te werven, trainen en te motiveren. Na vijf jaar laat ik een geoliede machine achter waar ik apetrots op ben. Ik denk in alle bescheidenheid dat ik heb kunnen bijdragen aan een positieve impuls op veiligheid en stabiliteit in een regio die ik persoonlijk al ruim een kwart eeuw goed ken en de dominante taal beheers.”
Waarom is deze regio zo belangrijk voor Nederland?
“De Westelijke Balkan is een eindeloos mooie regio qua natuur, keuken, warmte van de mensen en tegelijk borrelt er onder het oppervlakte en soms net even erboven nogal wat aan etnische spanning en onverwerkt verleden. Onze focus op de Westelijke Balkan is op het tegengaan van gewelddadig extremisme gericht op preventie ervan. Waarom? Als er hier op de verkeerde plek iets fout gaat, is namelijk de inschatting dat het dan nog wel eens vlug zou kunnen ontsporen op grotere schaal. Dat er een soort sneeuwbaleffect van geweld ontstaat. En dan zit je met de gebakken peren in een regio die letterlijk geografisch binnen de EU ligt.”
Onveiligheid ligt dus op de loer. Wat zijn positieve veranderingen in de regio sinds jouw aantreden in 2018? En waar maak je je zorgen over?
“Ik sta te kijken van de weerbaarheid van de mensen die ondanks de vele tegenslagen, de bevroren conflicten, de economische malaise, de tierende corruptie, niet bij de pakken neerzetten. Ze leven met een positieve insteek en dat maakt deze regio zo bijzonder. Daar kunnen wij in Nederland soms nog wat van leren.”
“Na vijf jaar kijk ik ook heel egoïstisch uit naar het achter me laten van sommige kwesties. De leiders die vaak al aan de macht zijn sinds de oorlog in de jaren negentig en gewiekst blijven verdelen en heersen en de bevolking in een verstikkende grip houden. De constante stroom aan getalenteerde mensen, met name veel jongeren, die de Westelijke Balkan verlaten omdat ze het ervaren als een zinkend schip en weinig perspectief zien. Wat me misschien nog het meest raakt, is dat de EU en de VS er vooral voor kiezen om in te zetten op stabiliteit op korte termijn en daarom niet altijd de juiste keuzes maken. Om geopolitieke redenen is er Westerse landen veel aan gelegen om de zes landen perspectief te geven op toetreding. Ik hoop ook vurig op het moment dat die landen daar klaar voor zijn, maar ik vrees dat op deze voet we vooral meer illiberale leiders binnenhalen.”
Welke rol heb je kunnen spelen als RV om een bijdrage te leveren aan de Westelijke Balkan?
“Ik heb onze early warning early action-rol omarmd. De opdracht die ik meekreeg was om in eerste instantie Islamitische radicalisering nauwgezet te volgen. Net als veel andere Europese landen hebben een aantal landen van de Westelijke Balkan ook uitreizigers naar Syrië en Irak gekend. We kwamen er echter snel achter dat rechtsextremisme een veel grotere en alom aanwezige uitdaging is. Er zijn rechtsextremistische conflicten en aanvallen geweest. We zien hoe de regio als bron van inspiratie wordt gebruikt voor rechtsextremisten. Aanslagplegers Brendan Terrant in Christchurch en Anders Breivik verwezen in hun misselijkmakende manifesten honderden malen naar Servië als ‘laatste bolwerk tegen de op handen zijnde Islamitische tsunami die Europa zou overspoelen’. Onze risico- analyses hielpen Nederland en de EU om ook deze dreiging serieus te nemen en dit aan te kaarten bij de autoriteiten.”
“Nu is het voor iedereen duidelijk hoe gevaarlijk het is om historisch revisionisme, ultranationalisme en het verheerlijken van oorlogscriminelen alle vrijheid te geven. Het is wat groot om te stellen dat de Westelijke Balkan enorm profijt heeft gehad van onze inspanningen. Tegelijk was zonder onze inzet op bijvoorbeeld het ordelijk laten terugkeren van Foreign Terrorist Fighters waarschijnlijk minder goed verlopen, met alle gevaar van dien.”
Je hebt veel bereikt in de regio – waar ben je het meest trots op?
“Ik ben er stiekem trots op als mensen zeggen dat ze me als daadwerkelijk betrokken persoon en als medewerker op veiligheid gaan missen. Dat ik me onderscheidde omdat ik me met hart en ziel heb ingezet, iets wat niet moeilijk was in een regio die ik als mijn tweede thuis beschouw. De afgelopen vijf jaar waren soms bijzonder uitdagend, zowel op professioneel als persoonlijk vlak. Zo ben ik apetrots op de groei van mijn collega’s in het veiligheid en stabiliteitsnetwerk en op de ervaringen die ons gezin en vooral onze dochters nu rijker zijn en die ons sterker hebben gemaakt.”
Internationaal contraterrorisme-netwerk
Zeven jaar geleden zette het ministerie van Buitenlandse Zaken het netwerk van zes regionale veiligheidscoördinatoren (RV’s) op. Deze RV’s zijn geplaatst in verschillende kwetsbare regio’s en hebben als doel bij te dragen aan het voorkomen en bestrijden van gewelddadig extremisme en terrorisme.
