Tekst Jasper van der Elst
Joint Force Command Brunssum
Het is een van de belangrijkste NAVO-bases. Toch is het de meeste Nederlanders onbekend dat in Zuid-Limburg het Joint Force Command (JFC) Brunssum is gevestigd. JFC Brunssum is een van de drie operationele hoofdkwartieren van de NAVO en is verantwoordelijk voor het plannen, voorbereiden en uitvoeren van NAVO operaties, met name aan de oostflank. De veranderende veiligheidssituatie in Europa sinds 2014 heeft de NAVO weer op de kaart gezet, waarmee ook de rol van het hoofdkwartier in belang is toegenomen.
Wat is een Joint Force Command?
De NAVO is georganiseerd op politiek en militair niveau. De militaire commandostructuur is onderverdeeld in strategische, operationele en tactische niveaus. Een Joint Force Command houdt zich bezig met dat operationele niveau dat zich tussen het strategisch en het tactisch niveau bevindt. Het strategisch militair hoofdkwartier van de NAVO, SHAPE, bevindt zich in Mons (BE) en wordt geleid door SACEUR, de hoogste NAVO-commandant in Europa. Op dit niveau wordt uitvoering gegeven aan de overkoepelende militaire strategie van de NAVO. De drie operationele hoofdkwartieren, JFC Brunssum, JFC Napels en JFC Norfolk, houden zich bezig met plannen, voorbereiden en uitvoeren van specifieke operaties. Zo stuurde JFC Brunssum bijvoorbeeld de NAVO-geleide missie Resolute Support in Afghanistan tussen 2015 en 2021 aan. Ook wordt vanuit Brunssum de air policing missie aangestuurd. Dit is het gezamenlijk patrouilleren van het luchtruim van het bondgenootschap, vooral op de Oostflank.
De geschiedenis van het hoofdkwartier
De geschiedenis van het hoofdkwartier gaat terug naar 1953. De voorganger van JFC Brunssum was destijds het hoofdkwartier van de NAVO troepen in Centraal Europa. Dit was gelegerd in Fontainebleu in Frankrijk. In 1966 verplaatste het hoofdkwartier naar Brunssum in Nederland. De locatie was een oude kolenmijn, die kort daarvoor gesloten was en daarom leegstond. In 2000 werd dit het hoofdkwartier van de NAVO troepen in Noord-Europa alvorens in 2012 over te gaan in JFC Brunssum. Nog steeds is het hoofdkwartier gelegerd op dezelfde kolenmijn, hoewel er sindsdien veel verbouwd is aan het complex.
Een veranderende rol
De rol van JFC Brunssum is met de tijd veranderd. Gedurende de Koude Oorlog stuurde het de NAVO-troepen aan die in West-Duitsland de grens met het Warschaupact verdedigden. Met het einde van de Koude Oorlog begon de NAVO zich meer te richten op interventies buiten het NAVO-verdragsgebied. Een voorbeeld hiervan is de NAVO-missie in Afghanistan van 2001 tot 2014, die vanuit JFC Brunssum werd gepland en uitgevoerd.
Sinds de annexatie door Rusland van de Krim begon de NAVO zich weer te heroriënteren op de collectieve verdediging van het NAVO-grondgebied. Bij de NAVO-top in Madrid in 2022 namen de NAVO-bondgenoten een nieuw Strategisch Concept aan. Een Strategisch concept is het strategisch toekomstplan van de NAVO, waarvan de eerste in 1950 uitkwam. Hierin kwam de nieuwe focus op afschrikking en collectieve verdediging terug en werd deze heroriëntatie formeel vastgesteld. De volgende NAVO-top in Vilnius in 2023 richtte zich op de uitvoering van de in Madrid uitgesproken ambities. Hierbij nam ook de rol van JFC Brunssum in belang toe.
Huidige activiteiten
In Vilnius werd het idee opgevat om op verschillende niveaus plannen te maken in het kader van de hernieuwde focus op de afschrikking van en verdediging tegen dreigingen jegens het NAVO-verdragsgebied. Het hoogste niveau is het strategisch plan van SACEUR. Onderaan staan de nationale plannen van de bondgenoten. Sinds de top in Vilnius zijn de regionale verdedigingsplannen nieuw. Deze worden gecoördineerd door de operationele hoofdkwartieren; voor de Oostflank doet JFC Brunssum dat. De functie van de regionale plannen is het beter coördineren van de nationale plannen.
Een Britse Majoor-generaal die in Brunssum gestationeerd is, maakte een verhelderende vergelijking. Vóór de nieuwe plannen leek de situatie op een ongecoördineerd orkest waar ieder individueel op de instrumenten pingelt. Door de hernieuwde plannen voor afschrikking en verdediging is de situatie vergelijkbaar met een harmonisch stuk bladmuziek, waar door de muzikanten wordt samengewerkt.
Onder JFC Brunssum vallen ook de eenheden onder NAVO’s ‘enhanced forward presence’: de multinationale eenheden die bondgenoten aan de oostgrens van het verdragsgebied versterken. Deze eenheden worden geroteerd en tonen de eensgezindheid van de NAVO om het territorium van bondgenoten te verdedigen. De enhanced forward presence troepen in Estland, Letland, Litouwen, Polen, Slowakije en Hongarije vallen onder het commando van JFC Brunssum.
Samenwerking met Nederland
Naar aanleiding van een recent bezoek van de Directie Veiligheidsbeleid aan het JFC Brunssum werd afgesproken om dit bezoek te markeren als start van structureel geïntegreerd contact tussen JFC Brunssum en Nederland als gastland. JFC Brunssum is immers het gezicht van de NAVO in Nederland, een permanente en tastbare aanwezigheid van het bondgenootschap op Nederlandse grond. Zeker gezien de viering van 75 jaar NAVO en de NAVO-top in Nederland in 2025 is het een buitenkans om een van de drie operationele hoofdkwartieren binnen de landsgrenzen te hebben.
