Tekst Judith Adriaanse
Foto NAVO
De eerste en enige keer dat NAVO-bondgenoten artikel 5 hebben ingeroepen was na de terroristische aanslagen in New York op 11 september 2001. In artikel 5 van het NAVO-verdrag hebben bondgenoten afgesproken dat een aanval op één van de lidstaten wordt beschouwd als een aanval op alle NAVO-landen. En dat bondgenoten elkaar in dat geval helpen. In de nasleep van 9/11 betekent dit bijvoorbeeld dat NAVO-landen algehele vlucht- en landingsrechten verlenen aan Amerikaanse vliegtuigen en dat bondgenoten meer inlichtingen met elkaar delen.
Leestijd: 4 minuten.
Een nieuw tijdperk
Het inroepen van artikel 5 was de ultieme uiting van solidariteit met de Verenigde Staten. Maar het luidde ook een nieuw tijdperk in voor het bondgenootschap. Sinds de oprichting van de NAVO in 1949 heeft het bondgenootschap zich altijd gericht op verdediging tegen de dreiging vanuit Rusland. Als gevolg van de aanslagen wordt nu ook terrorisme erkend als directe bedreiging voor de alliantie. Dat betekent dat de NAVO zich nu ook bezighoudt met bescherming tegen niet-statelijke actoren. Ook besluiten NAVO-landen dat zij zullen optreden waar en wanneer dat nodig is om terrorisme te bestrijden. Dit besluit maakt de weg vrij voor de missies en operaties buiten Europa die in de twee decennia daarna worden opgericht.
De NAVO versterkt haar contraterrorisme-capaciteiten
Na de aanslagen in New York spreken bondgenoten af dat zij meer zullen doen om zich tegen terrorisme te verdedigen. In de eerste plaats door gezamenlijk een groter bewustzijn van de dreiging te creëren. Bondgenoten delen steeds meer informatie zodat de NAVO betere dreigingsanalyses kan maken. Het gaat ook om het ontwikkelen van de juiste militaire capaciteiten, zoals apparatuur om aanvallen met drones tegen te gaan of de beste manieren om geïmproviseerde explosieven onschadelijk te maken. Ook oefenen NAVO-bondgenoten vaker samen om zich zo goed mogelijk voor te bereiden op terroristische dreigingen.
Missies en operaties
In 2003 neemt NAVO de leiding over van de International Security Assistance Force (ISAF) in Afghanistan. Het doel is de Afghaanse veiligheidstroepen te versterken zodat zij ervoor kunnen zorgen dat Afghanistan nooit meer een veilige haven voor terroristen kan worden. De missie komt in 2014 ten einde nadat verantwoordelijkheden stap voor stap zijn overgedragen aan de Afghaanse regering. Een jaar later lanceert NAVO de Resolute Support Mission om verdere training en advies te bieden in Afghanistan.
In 2016 besluit de NAVO om steun te verlenen aan de anti-ISIS coalitie. NAVO zet AWACS-radarvliegtuigen in om informatie te verstrekken aan de coalitie. In hetzelfde jaar begint de NAVO met training en capaciteitsopbouw in Irak. Deze ondersteuning zal in 2018 uitgroeien tot de NAVO Missie Irak waarmee de NAVO de Iraakse overheid adviseert zodat zij zelf beter in staat is terrorisme te bestrijden en de terugkeer van ISIS te voorkomen. Nederland nam in mei 2024 het commando van deze missie over.
Samenwerking met partners
Naast missies en operaties, werkt de NAVO ook op andere manieren samen met partnerlanden en internationale organisaties zoals de VN, de EU en Interpol. Naast de steun aan Irak, biedt NAVO ook aan Jordanië, Tunesië, Mauritanië, Moldavië en Bosnië NAVO capaciteitsopbouw op het gebied van terrorismebestrijding. Civiele paraatheid en crisisbeheersing zijn hierbij belangrijke onderdelen omdat ze landen in staat stellen kwetsbaarheden te identificeren en zich beter voor te bereiden op aanslagen. Ook hebben partnerlanden interesse in NAVO-kennis over grensbeveiliging en chemische, biologische en radiologische aanvallen.
Geleerde lessen
De NAVO heeft haar expertise nu ook voor een groter publiek beschikbaar gesteld. Op de NAVO-website vind je een Counter-Terrorism Reference Curriculum en er is ook een e-learningcursus beschikbaar voor bondgenoten en partners. Bondgenoten doen ook veel kennis en ervaring op tijdens missies en operaties. NAVO heeft daarom een Battlefield Evidence-programma opgezet waardoor bondgenoten informatie uit NAVO-missies makkelijker kunnen delen. Het gaat bijvoorbeeld om kennis die wordt opgedaan uit documenten, geïmproviseerde explosieven of elektronische apparaten. Deze informatie kan namelijk helpen om terugkerende buitenlandse terroristische strijders te vervolgen.
Vooruitblik
Al deze terreinen blijven volop in beweging. Op dit moment werkt de NAVO aan nieuw beleid en een nieuw actieplan voor de komende jaren. Zo moet de NAVO het gebruik van nieuwe technologieën goed in de gaten houden. Die bieden veel kansen, maar terroristen kunnen er ook misbruik van maken. Een goed voorbeeld zijn drones die nu commercieel beschikbaar zijn en dus op grote schaal kunnen worden ingezet. Ook moeten bondgenoten zich voorbereiden op aanvallen op kritieke infrastructuur en blijven aanvallen met chemische en biologische wapens een groot gevaar. Vorig jaar is een Speciale Coördinator voor Contraterrorisme aangesteld die dit werk de komende jaren in goede banen zal leiden.
