Deelname aan VN-missies is complex, leerzaam en nog altijd belangrijk
Vanwege de oorlog in Oekraïne is de collectieve verdediging van het NAVO-bondgenootschap steeds belangrijker geworden. Desondanks verliest Nederland de vele andere brandhaarden in de wereld niet uit het oog. De blauwhelmen van de Verenigde Naties bevorderen de vrede in veel van die landen in conflict. Uit waardering voor het belangrijke werk van blauwhelmen, vierden de ministeries van Defensie, Justitie en Veiligheid, en Buitenlandse Zaken op 29 mei de Internationale Dag van de VN-vredeshandhavers.
Deze dag staat jaarlijks in het teken van alle mensen die zich sterk maken én maakten voor vredesmissies van de Verenigde Naties (VN). Ook Nederland heeft de afgelopen decennia veel bijgedragen, onder andere met militairen, politiemedewerkers en civiel experts. In het kader van deze dag stonden de drie departementen stil bij de rol van VN-vredesmissies, en de toewijding, moed en professionaliteit van peacekeepers.
Tijdens de eerste paneldiscussie vertelden drie recent door Nederland uitgezonden blauwhelmen en medewerkers bij VN-vredesmissies over hun ervaringen. Voor alle drie was het een unieke en enorm leerzame ervaring: je staat met vrijwel alle nationaliteiten van de wereld in contact. Hierdoor leer je op elk moment van de missie iets waardevols, wat je weer kunt toepassen in latere missies en wat jezelf vormt als persoon. Door de directheid en het goede opleidingsniveau, kunnen Nederlandse blauwhelmen en civiel experts vaak een relatief groot verschil maken.
De Nederlandse Ambassadeur in Mali, Caecilia Wijgers, en de voormalig Force Commander van VN-vredesmissie MINUSMA in Mali, generaal buiten dienst Kees Mathijssen, blikten vervolgens terug op het recente vertrek van de missie uit Mali. De autoriteiten hadden hiertoe opgeroepen omdat de missie in hun ogen niet de zo gewenste veiligheid kon leveren en te weinig naar de autoriteiten geluisterd zou hebben. Autoriteiten in Mali en andere landen met een koloniaal verleden zijn volgens de twee sprekers gevoelig voor het sentiment te weinig inspraak te hebben ten aanzien van missies; er is een grote wens tot soevereiniteit en gelijkwaardigheid. Beide sprekers benadrukten het belang van ons (westerse) bewustzijn over deze nieuwe realiteit in Afrika alsmede de noodzaak van blijvende betrokkenheid. De VN kan het draagvlak voor haar missies onder host nations bevorderen door rekening te houden met lokale en regionale dynamieken en langduriger, lokaal gesteunde oplossingen te begeleiden.
De directeur Peace Operations and Conflict Management van het Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI), Jaïr van der Lijn, keek vooruit naar de toekomst. Door geopolitieke spanningen zal de VN-Veiligheidsraad moeilijker een akkoord kunnen bereiken over nieuwe VN-missies. Dit vacuüm zal waarschijnlijk / mogelijk in toenemende mate opgevuld worden door bilaterale missies (zoals de hulp van Rwanda in Mozambique) en private military companies (zoals het Russische huurlingenleger Africa Corps, voorheen Wagner).
Onderzoekster en voormalig adviseur burgerbescherming in VN vredesmissies Welmoet Wels en voormalig inspecteur bij VN-vredesmissies brigadegeneraal Sandra Keijer gingen in op hoe de bevolking een vredesmissie ervaart. Er moet volgens hen veel meer aandacht komen voor politie blauwhelmen: zij spelen een veel belangrijkere rol in de veiligheidsperceptie van burgers. Successen van VN-vredesmissies zijn duidelijk te meten aan de hand van hoe de bevolking zich gedraagt. Vrouwen die weer op straat lopen, kinderen die weer naar school kunnen of markten die weer open gaan zijn hier voorbeelden van.
Alle sprekers benadrukten het belang van VN-missies, ondanks de tekortkomingen. Veel aandacht gaat uit naar situaties waarin missies hebben gefaald. Maar VN-vredesmissies en hun Peacekeepers hebben in de afgelopen 76 jaar veel bereikt, en gaan in de toekomst hopelijk nog meer bereiken omdat er nog steeds een noodzaak is voor hulp in vele conflictgebieden.
