Tekst Nena Neijenhuis
'Eén team, één taak'
Nederlandse civiel experts en politie-experts spelen in diverse internationale missies en operaties een belangrijke rol. Eén van hen is Bob Rehorst, die namens de Nederlandse politie bijna anderhalf jaar in Somalië heeft gewerkt. Hij was actief in EUCAP Somalië, de civiele capaciteitsopbouwmissie van de Europese Unie (EU) in dit land. Deze missie richt zich op de ontwikkeling van de veiligheidssector, in het bijzonder door het trainen van de kustwacht en politie. Bob heeft onlangs zijn werkzaamheden binnen de missie afgerond en kijkt terug op zijn ervaringen.
Abonneer je op de Veiligheidsdiplomaat
EUCAP Somalië
EUCAP Somalië werd in 2012 onder de toenmalige naam EUCAP-Nestor gelanceerd. De missie is zowel gevestigd in de hoofdstad Mogadishu als in de zogeheten deelstaten Puntland en Somaliland. “Dit geeft de EU een unieke positie. Niet alleen wat betreft informatie, maar ook voor lokale partnerschappen”. Vanwege de fragiele veiligheidssituatie in de rest van het land kijken veel landen niet verder dan de hoofdstad. Dat de EU dit wel doet heeft grote meerwaarde, vindt Bob. “Je kan daar veel doen omdat deelstaten Puntland en Somaliland zo ontvankelijk zijn voor internationale steun”.
Tijdens de missie vervulde Bob de rol van Mission Analytical Capability (MAC)-analist en trad hij op als waarnemend politiek adviseur. Als MAC hield Bob zich bezig met het geven van trainingen en het vergaren van diepere kennis over Somalië. Zo schreef hij rapporten over de staat van terroristische groepering Al-Shabaab, maritieme criminaliteit in het land en de consequenties van de verkiezingen in Somaliland in november 2024. Daarnaast gaf hij trainingen om deze kennis verder te verspreiden en gaf Bob politieke duiding en advies over dergelijke onderwerpen in zijn tijdelijke rol als politiek adviseur. De werkzaamheden waren door deze dubbele pet erg divers. “Iets als de gemiddelde werkdag bestond niet – en dat was nou juist het mooie”. De ene dag bereidde Bob afspraken voor of gaf hij trainingen aan het missiepersoneel. “De volgende dag zat ik weer met mijn neus in de boeken voor een langdurig onderzoek.”
Somalië: een belangrijk land voor de wereld
“Somalië is een ontzettend belangrijk land voor de wereld.” Dit komt onder andere door de strategische ligging van het land, waar ongeveer een derde van de wereldeconomie langs vaart. Iedereen heeft baat bij een stabiel Somalië, wat het belang van aanwezigheid van de EU onderstreept, vindt Bob.
Bob is vanuit zijn academische achtergrond al langer gefascineerd door Somalië. “Ik wilde altijd al naar Somalië toe. Als antropoloog ben ik opgeleid om de meest uiteenlopende culturen te doorgronden. Daarnaast heb ik een master in conflictanalyse. Somalië is met de clan-dynamieken, verweven met een van de meest complexe conflicten van 21ste eeuw, fascinerend om naar toe te gaan vanuit intellectueel en academisch oogpunt.” Voor Bob was het wel wennen om als academicus met de strakke commandostructuur van de missie om te gaan. De missie voert primair uit wat in Brussel wordt bedacht. Belangrijk hierbij was het besef dat dit lag in de aard van EUCAP. “Het is immers een missie, geen bedrijf”, met het ethos “één team, één taak”. Bob benadrukt dat dit in een context als die van Somalië enkel werkt als de missieleden hun rol naar behoren vervullen, met goed leiderschap als kritieke voorwaarde.
De meerwaarde van het politiekarakter van EUCAP Somalië is groot, stelt Bob. Het politiewerk bracht regelmatig partijen samen aan tafel die op politiek vlak flink met elkaar in de clinch lagen. “Puntje bij paaltje, als politie ben je toch politie”. Bob merkte hoe het feit dat je als politie allemaal in dienst bent van de rechtstaat een band schepte: door in uniform te verschijnen werd Bob frequent aangesproken als ‘broeder’. Dit zorgde voor een bepaald soort ontvankelijkheid richting missieleden die Bob zelf ook ervaarde.
Een keerzijde van het werken in Somalië zijn de enorme reis- en veiligheidsbeperkingen, wat onder andere de mogelijkheden tot informatie vergaren bemoeilijken. “Je kan niet zomaar een bakkie doen in de stad en even gaan bakkeleien over het nieuws. Als antropoloog strijkt mij dat enorm tegen de haren in, maar als analist is het een waanzinnige uitdaging toch de situatie in het land zo goed mogelijk te begrijpen”.
Een relatief jonge overheid
De situatie in Somalië is ronduit complex. Dertig jaar geleden heeft Somaliland zich onafhankelijk verklaard, afgelopen maart volgde Puntland en onlangs kondigde Jubaland aan hetzelfde te gaan doen. Dit betekent dat de nog relatief jonge Somalische overheid, sinds 2012 operatief, nog maar erkend wordt door drie deelstaten. "Als je dit hoort denk je, de federatie valt uit elkaar. Maar de Somalische politiek kan zo weer 180 graden draaien.”
Ondanks de moeilijke omstandigheden boekt de EU-missie vooruitgang met het trainen van kustwacht en politie, met name in de noordelijke deelstaten, en wordt de overheid geadviseerd op kwaliteit van wetgeving. Wel blijft Bob zich bewust van de uitdagingen die het land kent. Terwijl er bij het ondersteunen van de Somalische rechtstaat veel strategie komt kijken, het uiteindelijk slechts een handjevol mensen zijn die ‘het moeten doen’. “Uiteindelijk zijn dit ook maar mensen. Het plan kan nog zo perfect zijn op papier, toch heb je te maken met mensen, en mensen zijn niet perfect”.
Volgende artikel: Interview met Roger van Laak, ambassadeur Politiek en Veiligheidscomité
