Tekst Jimmy Horjus
Sinds augustus 2022 is Roger van Laak de Nederlandse ambassadeur bij het Politiek en Veiligheidscomité (PSC) van de Europese Unie (EU). Dit comité speelt een belangrijke rol in het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid (GBVB) en het gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid (GVDB) van de EU. Net als de situatie in de wereld, is dit beleid sterk in beweging. Daarom tijd om uit te lichten welke rol de PSC speelt en hoe de Nederlandse belangen behartigd worden.
Wat is het EU Politiek en Veiligheidscomité (PSC)?
PSC is in 2000 in het leven geroepen en valt onder de Raad van de EU. In PSC monitoren 27 ambassadeurs van de EU-lidstaten de internationale situatie, spreken met buitenlandse partners en zorgen voor de politieke controle en strategische leiding van crisisbeheersingsoperaties. Daarnaast bereid PSC samen met het Comité van Permanente Vertegenwoordigers (Coreper) de Raad Buitenlandse Zaken (RBZ) voor. In de RBZ nemen de ministers van Buitenlandse Zaken van de EU-lidstaten beslissingen over onder andere buitenland en veiligheidsbeleid.
Welke invloed heeft de Russische oorlog tegen Oekraïne op de PSC?
“Het gewicht van de onderwerpen dat in PSC aan bod komt is toegenomen. Denk hierbij aan de EU Military Assistance Mission (EUMAM) Ukraine, waarmee ruim 60.000 Oekraïense soldaten zijn getraind. Of de militaire steun aan landen buiten de EU zoals Oekraïne en Moldavië via de Europese Vredesfaciliteit (EPF). Qua onderwerpen die aan bod komen in PSC is er nog ruimte voor groei, want het concept van veiligheid is namelijk enorm veranderd. Het is niet meer het klassieke buitenland- en veiligheidsbeleid ten tijde van het Verdrag van Lissabon in 2007. Allerlei onderwerpen die vroeger geen veiligheidspolitieke link hadden, hebben dit nu wel. Economische veiligheid, hybride dreigingen, cyber of de sterkere verbinding tussen ontwikkelingen binnen en buiten de EU zijn een aantal van dit soort dwarsstraten. Wij hopen dat de nieuwe EU Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenland en Veiligheid dit zal oppakken en vertegenwoordigers van bijvoorbeeld de Europese Commissie vaker PSC komen briefen op dit soort onderwerpen.”
“Brussel is uiteindelijk een soort informatiemarktplaats.”
Abonneer je op de Veiligheidsdiplomaat
Hoe ziet een week van een PSC-ambassadeur eruit?
“PSC vindt normaliter twee keer in de week plaats. Dit zijn zittingen die vroeg beginnen, laat eindigen en waar veel voorbereiding in gaat zitten. Daarnaast heb je veel afspraken met de permanente vertegenwoordigingen van andere landen en de EU-instellingen om bijvoorbeeld bepaalde onderwerpen uit te diepen en invalshoeken te benadrukken. Brussel is uiteindelijk een soort informatiemarktplaats en je bent het grootste gedeelte van de dag bezig met het ophalen van informatie. Bijvoorbeeld over beleidsvoorstellen en het krachtenveld. Dat wordt vervolgens gerapporteerd aan de collega’s in Den Haag.”
“Tot slot ben ik als PSC-ambassadeur ook onderdeel van de afdeling Politieke Zaken van de Permanente Vertegenwoordiging bij de EU (PV EU). Deze bestaat uit ruim twintig collega’s en het is zeer belangrijk om naast de PSC-vergaderingen en externe afspraken ook op kantoor te zijn en tijd te hebben voor collega’s. Je moet een team zijn met elkaar en ik kan geen deel zijn van een team als collega’s mij niet kennen.”
“De wereld is te gevaarlijk geworden om alles alleen door de Amerikanen te laten opknappen.”
Hoe worden de Nederlandse belangen behartigd in de PSC?
“Het samenspel tussen de collega’s in Den Haag en de PV EU is hierbij erg belangrijk. Waar de collega’s in Den Haag op de hoogte zijn van de politieke lijn, weet de PV EU hoe het Nederlandse belang in Brussel bevorderd kan worden. Wij moeten de EU zien als een instrument om de belangen die wij als Nederland gedefinieerd hebben verder te brengen. Oftewel, hoe gebruiken wij de EU om datgene te bereiken wat je wil bereiken. Als dat samenspel tussen Den Haag en de PV EU goed loopt, draag je samen echt bij aan buitenland- en veiligheidsbeleid.”
“Wij willen geen derde weg tussen China en de VS.”
“Daarnaast waken we voor verkokering. Zo zijn er meerdere collega’s van verschillende ministeries die binnen een bepaald thema zoals cyber of weerbaarheid zowel op EU- als NAVO-dossiers werken. Sommigen werken zelfs zowel op de PV EU als de PV NAVO. Dit leidt tot een beter totaalbeeld en een effectievere Nederlandse inbreng. Tegelijkertijd vraagt dit ook veel van deze collega’s. Een ander voorbeeld zijn de onderhandelingen over nieuwe wetgeving om de Europese defensie-industrie aan te zwengelen, waar meerdere ministeries bij zijn betrokken.”
Hoe moet de EU zich verhouden tot Trump en welke rol kan Nederland spelen in het behoud van de trans-Atlantische samenwerking?
“Onze belangrijkste boodschap is dat de trans-Atlantische samenwerking cruciaal is voor de Amerikanen en voor ons. Dat wij blijven samenwerken ongeacht wie er in het Witte Huis zit, maar ook dat we onze belangen scherp in het oog moeten houden en dat wij bereid zijn deze te verdedigen. Wij willen geen derde weg tussen China en de VS, maar dat de EU een handelingsbekwame partner is mét de Amerikanen. En Nederland moet die trans-Atlantische brugfunctie blijven vervullen.”
“Wat wij voor onszelf helder moeten hebben is wat de trans-Atlantische relatie voor ons betekent en hoe het terugkomt in allerlei dossiers, van handel en economische veiligheid tot militaire missies en defensie-industrie. Wij kunnen dit zien als losstaande dossiers, maar dat zien de Amerikanen niet zo. Daarom hebben we eenheid en een ‘whole-of-government’ benadering nodig. Het eerste vraagt om veel praten met lidstaten en het komen tot concrete voorstellen. Wat willen we, hoe willen we dit en waar zitten onze medestanders. De wereld is te gevaarlijk geworden om alles alleen door de Amerikanen te laten opknappen. Daarom moet de EU een meer handelingsbekwame speler worden die samen met de VS de vele uitdagingen en dreigingen kan aanpakken.”
Volgende artikel: Interview met Khalid Siddiqi, civiel adviseur in Irak
