Einde succesvol Nederlands voorzitterschap Freedom Online Coalition (FOC)

Focus op mensenrechten in digitale domein blijft cruciaal

Nederlandse prioriteiten in de FOC

De twee belangrijkste onderwerpen onder het Nederlands voorzitterschap waren internationale onderhandelingen over het bestuur van het internet en ontwikkelingen op het gebied van Artificial intelligence (AI), of in het Nederlands: kunstmatige intelligentie. Voor Nederland is het essentieel dat het beheer van digitale technologieën (zoals het internet en AI) bij verschillende belanghebbenden ligt, zoals bedrijven, technische experts, academici, en maatschappelijke organisaties.

Om aandacht voor deze onderwerpen te genereren, organiseerde Nederland in 2024 vanuit de FOC tientallen evenementen over de hele wereld. Daarbij publiceerde de FOC verschillende gezamenlijke verklaringen over internetbeheer en kunstmatige intelligentie. Verder groeide de coalitie van 38 naar 42 leden. Een greep uit de hoogtepunten van dit jaar vind je hieronder.    

Hoogtepunten van het Nederlands FOC-voorzitterschap 2024

Diplomatieke netwerken

In januari en februari trapte Nederland het FOC-voorzitterschap af in Genève en New York. Beide steden zijn een centrale diplomatieke hub voor digitale onderwerpen vanwege de Verenigde Naties (VN-)organisaties die zich daar gevestigd hebben. In het bijzonder waren de onderhandeling over de (inmiddels aangenomen) Global Digital Compact (GDC) cruciaal voor de FOC. De GDC zet namelijk mondiale normen voor digitaal beleid. Landen maken daarin afspraken over hoe het internet er de komende jaren uit zou moeten zien en waar zij zich vervolgens aan moeten houden. Middels de diplomatieke netwerken heeft Nederland als FOC-voorzitter veelvuldig ingezet op een sterke taal rondom mensenrechten binnen deze onderhandelingsprocessen. Deze Nederlandse inzet voor de coördinatie van het Global Digital Compact, met activering en versterking van diplomatieke netwerken in Genève en New York en de verbinding met de diverse hoofdsteden, werd breed gewaardeerd. Nederland zal dit op verzoek van aankomend voorzitter Estland blijven coördineren tijdens de volgende belangrijke onderhandelingen over het internet in 2025 (de WSIS review).

Regionale dialogen

Belangrijke beslissingen over digitale onderwerpen worden binnen de VN dus veelal in Genève en New York genomen. Om deze processen inclusiever te maken en te leren van de realiteit van landen in het mondiale zuiden, organiseerde Nederland tijdens diens voorzitterschap bij de FOC verschillende regionale dialogen. Deze vonden plaats in Afrika (Accra), Zuid-Amerika (Sao Paulo) en Azië (Taipei). Nederland heeft de input van deze dialogen gebruikt om binnen en buiten de FOC het belang digitale inclusie hoger op de agenda te zetten. Daarbij werden de belangrijkste conclusies van deze regionale dialogen teruggekoppeld aan het diplomatiek netwerk en de landen die lid zijn van de FOC zodat ook zij hiervan kunnen leren.

Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (AVVN)

Tijdens de afgelopen High Level Week in New York (waarin wereldleiders samenkomen om te spreken over internationale onderwerpen) organiseerde Nederland een flagship-evenement over het integreren van mensenrechten bij nieuwe mondiale normen voor AI. Minister van Buitenlandse Zaken, Caspar Veldkamp gaf een openingstoespraak waarin hij aangaf dat AI een recept is voor zowel vooruitgang als rampspoed, belofte en mislukking. Dat is precies waarom we ervoor moeten zorgen dat AI op verantwoorde wijze wordt ontwikkeld en gebruikt, met mensenrechten als kern. Een panel van deskundigen deelde zijn visie op hoe internationale kaders een rol kunnen spelen in het waarborgen van mensenrechten bij de ontwikkeling en inzet van AI. Buitenlandminister van de Verenigde Staten Anthony Blinken lanceerde hier namens de FOC ook de gezamenlijke verklaring over verantwoordelijk overheidsgebruik van kunstmatige intelligentie.

FOC-conferentie in Den Haag

Van 22 tot 24 oktober vond de driedaagse strategie- en coördinatiebijeenkomst van FOC plaats in Den Haag. Het was voor het eerst sinds de oprichting van de coalitie in 2011 dat er een FOC-bijeenkomst plaatsvond in Nederland. Met 21 deelnemende landen, was dit de best bezochte coalitiebijeenkomst in 13 jaar. Bij deze thuiswedstrijd ontving Nederland lof voor het ambitieuze Program of Action 2024 en de behaalde resultaten tijdens het huidige voorzitterschap.

Op de eerste avond werd het Freedom on the Net 2024-rapport getiteld “The Struggle for Trust Online” van Freedom House gelanceerd. Cyberambassadeur Ernst Noorman en Marietje Schaake (een Nederlandse internet- en privacyexpert en politica) openden het event. Het rapport, constateert voor het 14e opeenvolgende jaar een wereldwijde afname van internetvrijheid. Nederland werd voor het eerst beoordeeld en scoorde 83 van de 100 punten, waarmee het wereldwijd op de zesde plaats staat. Belangrijke conclusie is onder meer dat regeringen in ten minste 25 van de 72 onderzochte landen internettoegang afsloten, de toegang tot sociale mediaplatforms beperkten of websites tijdens verkiezingsperiodes blokkeerden om uitslagen te beïnvloeden. Blokkades worden ook gerichter en lastiger om te omzeilen. Dit onderzoek laat zien waarom het belangrijk is dat Nederland zich blijft inzetten voor het beschermen van vrijheid op het internet.

Naast strategie- en coördinatiebepaling vond er ook een training voor diplomaten plaats over belangrijke FOC-onderwerpen. Ook werd de Blueprint on Information Integrity Online gepresenteerd, ontwikkeld binnen de coalitie onder leiding van Nederland, Denemarken en de Wikimedia Foundation. Dit document helpt FOC-diplomaten om de complexe mensenrechtenuitdagingen in het informatiedomein te begrijpen en biedt een positieve visie voor hoe een open, inclusief informatie systeem eruit kan zien – als antwoord op de gevaarlijke, destabiliserende verspreiding van desinformatie online.

Gezamenlijke verklaringen

Afgelopen jaar heeft de coalitie verschillende gezamenlijke verklaringen gepubliceerd en gepresenteerd en marge van relevante bijeenkomsten. Zo was er een gezamenlijke verklaring over het waarborgen van online informatie-integriteit rondom verkiezingen gepresenteerd bij de Summit for Democracy (maart), een verklaring over de aanname van het eerste VN-Verdrag tegen cybercriminaliteit (juli), het verantwoord gebruik van kunstmatige intelligentie door overheden (september) en over technische normen en mensenrechten in de context van digitale technologieën (oktober). Doel van deze verklaringen is aandacht vragen voor onderwerpen die voor de FOC van belang zijn. Ook zijn de gezamenlijke verklaringen een manier om gezamenlijke taal te ontwikkelen op deze onderwerpen, wat landen weer helpt in hun onderhandelingen.

Nieuwe leden

Eén van de doelen voor Nederland dit jaar was om de coalitie diverser te maken met de toetreding van nieuwe landen. Onder Nederlands voorzitterschap werden achtereenvolgens Kaapverdië, Slovenië, Colombia en Armenië lid. Met hun deelname zorgen we dat ook in die regio’s meer aandacht komt voor mensenrechten online. Een mooi resultaat!

Voorbij het voorzitterschap

13 jaar na oprichting in Den Haag, is het bestaansrecht voor de FOC scherper dan ooit. Tegelijkertijd is onderhoud hard nodig. Het Nederlandse voorzitterschap heeft een positieve impuls aan de FOC gegeven, maar meer zal nodig zijn om het succes van de coalitie te garanderen in een veranderende wereldorde.

Vergeleken met 13 jaar geleden is het aanzienlijk moeilijker om een effectieve diplomatieke coalitie te vormen, omdat de leden van de VN nu anders tegen mensenrechten in het digitale domein aankijken. De kracht en het onderscheidende karakter van de FOC ten opzichte van andere coalities ligt in de gezamenlijke inzet voor het beïnvloeden van normen rondom de toepassing van internationaal recht en mensenrechten binnen het digitale domein. We zien dat AI-systemen surveillance, censuur en repressie kunnen versterken. Wanneer ze privacy, eerlijkheid en gelijkheid respecteren, kunnen ze ook duurzame ontwikkeling bevorderen waar iedereen baat bij heeft. Nederland zal zich dan ook blijven inzetten voor deze onderwerpen binnen (en buiten) FOC-verband. Ook wanneer Estland het stokje overneemt in 2025. 

Nog meer lezen over de FOC? Ga naar www.freedomonlinecoalition.com

Volgende artikel: Fysiek of mentaal geweld - de realiteit voor 1 op de 3 vrouwen